پديد آورندگان :
بيرانوند، محمد دانشگاه تربيت مدرس - دانشكده منابع طبيعي، نور، مازندران , اكبري نيا، مسلم دانشگاه تربيت مدرس - دانشكده منابع طبيعي - گروه جنگلداري، نور، مازندران , صالحي جوزاني، غلامرضا سازمان تحقيقات آموزش و ترويج كشاورزي - پژوهشگاه بيوتكنولوژي كشاورزي ايران - بخش تحقيقات بيوتكنولوژي ميكروبي، كرج، ايران , قره چاهي، جواد دانشگاه علوم پزشكي بقيه الله (عج) - مركز تحقيقات ژنتيك انساني، تهران، ايران , كوچه، يحيي دانشگاه تربيت مدرس - دانشكده منابع طبيعي - گروه مرتع داري، نور، مازندران، ايران
كليدواژه :
ارتفاع از سطح دريا , انواع هوموس , تركيب گونه هاي درختي , رگرسيون خطي چندگانه , دماي خاك , طبقه بندي هوموسيكا
چكيده فارسي :
مقدمه و هدف: شاخص هوموس يك نمره عددي مبتني بر ارزيابي بصري افقهاي ارگانيك و شناسايي اشكال هوموس است كه مي تواند ويژگي هاي توده هاي جنگلي و خاك را منعكس كند. هوموس جنگلي حد واسط بين گياهان و خاك است كه تحت تأثير عوامل مختلفي مانند توپوگرافي، اقليم، پوشش گياهي و خاك قرار ميگيرد. با حفر پروفيل هوموس و تعيين شاخص آن مي توان در مورد بسياري از عوامل بوم شناختي اظهار نظر كرد. هدف از پژوهش حاضر بررسي شاخص هوموس و ارتباط آن با مشخصه هاي توپوگرافي، خاك و پوشش جنگلي در امتداد يك گراديان ارتفاعي در قالب چهار طبقهي 0، 500، 1000 و 1500 متر از سطح دريا، در جنگلهاي واز واقع در استان مازندران است.
مواد و روش‌ها: در هر طبقه ارتفاعي مشخصه هاي درختي مانند تاج پوشش، تراكم، قطر برابر سينه و ارتفاع و همچنين مشخصه هاي توپوگرافي و خاك مانند ارتفاع از سطح دريا، درصد شيب، رطوبت و دماي خاك در نه قطعه نمونه 400 مترمربعي در قالب طرح تصادفي برداشت شد و همچنين براي شناسايي نيمرخ اشكال هوموس در هر قطعه نمونه پنج پروفيل 30 × 30 سانتيمتري حفر و بر اساس طبقه بندي هوموسيكا شناسايي و طبقه بندي شدند. به منظور ارزيابي شاخص هوموس بين طبقات مختلف ارتفاعي از آناليز واريانس يكطرفه (ANOVA) و جهت بررسي ارتباط آن با مشخصه هاي مذكور از تحليل رگرسيون چندگانه خطي استفاده شد.
يافته‌ها: نتايج نشان داد كه بيشترين ميزان شاخص هوموس و ضخامت لاشبرگ متعلق به طبقه ارتفاعي 1500 متر بوده است و روند آنها در امتداد گراديان ارتفاعي افزايشي است. همچنين نتايج رگرسيون چندگانه بيانگر وجود ارتباط خطي و معنادار بين شاخص هوموس و مشخصه هاي توپوگرافي و خاك با ضريب تعيين بالا (0/76= R2)، بخصوص دماي خاك با (0/000= P-value) است در حالي كه مشخصه هاي پوشش درختي با ضريب تعيين (0/31= R2)، به خوبي نميتوانند پيشگوي مناسبي براي ارزيابي شاخص هوموس باشند. در اين بين مشخصه هاي دماي خاك و تاجپوشش درختي عواملي هستند كه بالاترين آماره t را در رابطه با شاخص هوموس نشان داده اند به طوري كه كاهش دماي خاك و تاج پوشش جنگلي باعث افزايش شاخص هوموس شده است.
نتيجهگيري: به طور كلي ميتوان نتيجه گرفت كه با افزايش ارتفاع از سطح دريا، كميت بخش آلي كف جنگل و شاخص هوموس افزايش مي يابند و تغييرپذيري آنها بيشتر به واسطه تغيير در مشخصه هاي توپوگرافي و دماي خاك است.
چكيده لاتين :
Introduction and objective: The humus index is a numerical score based on the visual assessment of organic horizons and humus forms identification. This index reflects different characteristics of forests stand and soil. Forest humus is an intermediate between plants and soil, which is affected by various factors, such as topography, climate, vegetation and soil. Nevertheless, by digging the humus profile and determining its index, it is also possible to determine many ecological factors. The aim of this study was to investigate the humus index and its relationship with topographic, soil and forest cover characteristics along an altitudinal gradient in the four-altitude class, including 0, 500, 1000 and 1500 meters above sea level (m a.s.l.), in Vaz forests located in Mazandaran province.
Materials and methods: In each altitude class, the characteristics of the trees such as crown canopy, density, diameter and height, as well as topography and soil characteristics such as altitude, slope percentage, soil moisture and temperature were taken in 400 m2 plots, and in each plot, five 30 × 30 cm profiles for identification of humus forms were drilled and then identified and classified based on Humusica classification. In order to evaluate the humus index between different altitude classes was used one-way analysis of variance (ANOVA), as well as to analyze its relationship with the mentioned characteristics, multiple linear regression analysis (MLR) was used.
Results: The results showed that the highest amount of humus index and litter thickness belonged to the altitude class 1500 m a.s.l. and their trend is increasing along the altitudinal gradient. Also, the results of MLR indicate the existence of a linear and significant relationship is between humus index and topographic and soil characteristics with high determination coefficient (R2 = 0.76), especially soil temperature with (P-value = 0.000), while the tree cover characteristics with a low determination coefficient (R2 = 0.31), cannot well be a good predictor for evaluating the humus index. Meanwhile, soil temperature and trees crown canopy are two factors that have shown the highest t-statistics in relation to the humus index, so that the decrease in soil temperature and trees crown canopy has increased the humus index.
Conclusion: In general, it can be concluded that with increasing altitude, the organic part of the forest floor and Humus index increase, and their variability is mostly due to changes in topographic and soil temperature characteristics.
