مطالعۀ تطبيقي نقوش تزييني در مساجد كبود مزارشريف افغانستان و سلطان احمد تركيه

A Comparative Study of Decorative Patterns in the Blue Mosques of Mazar-i-Sharif in Afghanistan and Sultan Ahmed in Turkey

بيان مسئله: تزيينات با ارزش‌ترين بخش هنر اسلامي است. به اين سبب كه مي‌تواند عقايد مذهبي و جلوه‌هاي فرهنگ‌وهنر اين دوران را بازتاباند و با تمام فرازونشيب‌هايي كه در طول قرن‌ها داشته، توانسته به طور چشمگيري خود را گسترش دهد و با بياني يگانه در اقليم‌هاي مختلف آثاري جاودانه از خود بر جاي گذارد. در ميان انواع تزيينات معماري، كاشي‌كاري و نقاشي ضمن آنكه بيشترين توجه معماران مسلمان را به خود جلب كرد، از دلايل بسيار مهم و مؤثر در نمود زيبايي و عظمت بناهاي اسلامي است. هدف پژوهش: هدف اصلي پژوهش مطالعه و بررسي نقوش تزييني دو مسجد كبود مزارشريف و سلطان‌احمد است. تزيينات بي‌مانند اين دو مسجد از آن جهت مقايسه مي‌شوند كه موارد مشابه و غيرمشابه در نقوش تزييني به‌كار‌رفته روي كاشي‌كاري‌ها را كه با الهام از طبيعت و تأثيرات قومي و منطقه‌اي و برگرفته از هنر ايران باستان و ايران اسلامي است، شفاف‌ سازند. روش پژوهش: اين تحقيق به روش مقايسه و تطبيق نقوش تزيينات دو مسجد با استفاده از جدول‌هايي به روش توصيفي-تحليلي انجام شد و در اين راه از اسناد مكتوب و تحليل داده‌‌ها نيز كمك گرفته شد. نتيجه‌گيري: خاستگاه نقوش تزييني در دو بنا ريشة ايراني دارد اما هر منطقه سازوكار مخصوص و خلاقانة خود را براي بومي‌كردن طرح‌ونقش خود به كار بسته است. تزيينات كاشي‌‌هاي به‌كاررفته در دو مسجد سازگار با دستورات دين اسلام ساده و انتزاعي شده و به‌جاي طبيعت‌گرايي از تزيينات گياهي و هندسي و نمادگونه استفاده شده است. اين سبك علاوه بر زيباساختن معنا و نشانه‌هايي از نظم، كثرت و وحدت را نيز نمايان مي‌كند و بر انسجام فضاي روحاني محيط مي‌افزايد.

Problem statement: Decoration is the most valuable part of Islamic Art. Decoration can reflect the religious beliefs and manifestations of culture and art of the Islamic period and with all the ups and downs it has had over the centuries, it has been able to expand significantly and leave lasting works through unique and unified expressions in different climates. Among all kinds of architectural decorations, tiling and painting are the most attractive among Muslim architects and are considered the most important and effective factors in the beauty and grandeur of Islamic buildings. Research objective: The main purpose of this study is to examine the decorative patterns of the two ‘Kabud’ (blue) mosques of ‘Mazar-e-Sharif’ and ‘Sultan Ahmed’. The unique decorations of the blue mosques are compared to clarify the similar and dissimilar items in the decorative designs used on the tiles, which are inspired by nature and ethnic and regional influences and are derived from the art of ancient Iran and Islamic Iran. Research method: The results were obtained by comparing the decorative patterns of the two mentioned mosques using the descriptive and analytical methods with the help of the tables, written documents, and data analysis. Conclusion: ​​The origin of decorative patterns in the two buildings is rooted in Iran, but each region has used its own mechanism and creativity to localize the designs. The tiling decorations used in the two blue mosques of ‘Sultan Ahmed’ and ‘Mazar-e-Sharif’ are simple, with emphasis on the commands of Islam, and are abstracted from nature in a vegetal, geometric and symbolic manner. Along with beautification, they hav