تنوع گونه‌اي، شكل زيستي و كوروتيپ گونه‌هاي گياهي در آرامگاه‌هاي جنگلي و توده‌هاي گلازني‌شده زاگرس شمالي

Species diversity, life form, and chorotypes of plant species in sacred groves and surrounding silvopastoral woodlands of Northern Zagros, Iran

حفاظت از تنوع ‌زيستي در بوم‌سازگان‌هاي طبيعي و مناطقي كه وابستگي مردم به جنگل زياد است، يكي از چالش‌هاي مهم در مديريت منابع طبيعي محسوب مي‌شود. اولين‌گام براي برنامه‌ريزي حفاظتي موفق، دسترسي به اطلاعات پايه از وضعيت‌هاي بالقوه و بالفعل تنوع زيستي پوشش گياهي و عوامل مؤثر بر آن است. در پژوهش پيش‌رو، وضعيت تنوع گونه‌اي، شكل زيستي و كوروتيپ (نوع خاستگاه جغرافيايي) در گونه‌هاي گياهي و ارتباط آن‌ها با متغيرهاي محيطي در جنگل‌هاي شهرستان بانه بررسي شد. به‌اين‌منظور، 32 قطعه‌نمونه در آرامگاه‌هاي جنگلي زاگرس شمالي به‌عنوان توده‌هاي كمتردست‌خورده و 90 قطعه‌نمونه در توده‌هاي گلازني‌شده مجاور آن‌ها كه به‌طور پيوسته تحت چراي دام و سرشاخه‌زني قرار دارند، برداشت شد. نتايج نشان داد كه بين تنوع گونه‌اي، تركيب شكل زيستي و كوروتيپ اين توده‌ها، اختلاف معني‌دار وجود دارد. از 254 گونه شناسايي‌شده در اين پژوهش، 95 گونه بين هر دو رويشگاه مشترك بودند. 114 گونه فقط در آرامگاه‌ها حضور داشتند كه اغلب آن‌ها با شكل زيستي فانروفيت، همي‌كريپتوفيت يا كريپتوفيت از خاستگاه جغرافيايي ايران- توراني، مديترانه‌اي يا اروپا- سيبري بودند. ازسوي ديگر، گونه‌هاي موجود در توده‌هاي گلازني‌شده اغلب با شكل زيستي تروفيت و كامفيت به خاستگاه جغرافيايي ايران- توراني، مديترانه‌اي يا صحارا- سندي تعلق داشتند. آرامگاه‌هاي جنگلي به‌عنوان شبكه‌اي از توده‌هاي كمتردست‌خورده با درصد تاج‌پوشش و لاش‌برگ بيشتر و عدم وجود تخريب و چراي دام، شرايط بوم‌شناختي مناسب‌تري براي حضور گونه‌هاي ارزشمند فراهم مي‌كنند. اين آرامگاه‌ها به‌دليل پذيرش اجتماعي بين مردم محلي مي‌توانند نقش مهمي در حفاظت از تنوع زيستي در زاگرس شمالي داشته باشند.

Biodiversity conservation is one of the most important challenges in forest ecosystems, especially where the local people's livelihood is highly dependant on that resources. Obtaining information on the potential and present condition of vegetation diversity is an important step to conduct successful conservation plans. In this study, we sampled 32 plots in sacred groves with no grazing or disturbance evidence and 90 plots in surrounding silvopastoral woodlands with a continuous grazing and pollarding history. We compared species diversity, life form, and chorotype of vegetation composition between these two stands and we determined the most important environmental gradients affecting this composition. The result indicates that sacred groves have significantly different species diversity, life forms, and chorology compositions than their surrounding woodlands. Out of 254 species identified in this study, 95 species are shared between both sites; 114 species are uniquely found in sacred groves that most of which have phanerophyte, hemicryptophyte, or cryptophyte life forms, and Irano-Turanian, Meditteranean, or Euro-Siberian Chorotypes. Surrounding silvopastoral woodlands contain 45 unique species as well as therophyte and chameophyte as the major life forms and Irano-Turanian, Meditteranean, or Saharo-Sindian chorotypes. Sacred groves as a network of less-disturbed stands, with higher canopy and litter cover without grazing and pollarding provide a better ecological condition for a variety of valuable plant species and considering their traditional protection by local people they play an important role in conserving biodiversity in northern Zagros.