اورآسياگراييِ نوين در سياست خارجي ايران دورۀ حسن روحاني

Neo-Eurasianism in Iran’s Foreign Policy of Hasan Rouhani Era

هدف اين مقاله بررسي پيشران‌هاي اوراسياگرايي جديد ايران و تحليل اهداف و دورنماي آن در دوره روحاني است. راهبرد پيشين در اين زمينه زير عنوان «نگاه‌به‌شرق» به دلايل مختلفي چون شناخت نادقيق از روندها و قدرت‌هاي اوراسيايي، اجماع اندك، سياست‌زدگي و امريكازدگي دستاورد مشخصي نداشت و اساساً واكنشي به فشارهاي امريكا بود. هرچند اين فشارها متغيري همچنان مهم در نواوراسياگرايي جديد ايران است، اما در رويكرد جديد سعي شده ضمن تلاش براي كاهش اثر اين متغير، سياست فعال‌تري براي مشاركت در پويايي‌هاي جديد اوراسيايي اتخاذ شود. اين مقاله با روش كيفي- سيستمي و توجه به برهم‌كنش متغيرها، كارگزاران و موضوعات مختلف در سطوح منطقه‌اي و بين‌المللي و در چهارچوب «بين‌دولت‌گرايي‌جديد»، جنبه‌هاي نظري و عملي نواوراسياگرايي ايران را بررسي مي‌كند. احتراز از سياست‌زدگي، رويكرد تعديل فشار و نه ضرورتاً مقابله با امريكا، اجماع بيشتر داخلي، سياست چندبرداري، تأكيد بر ژئواكونومي به جاي ژئوپوليتيك و نگاه جامع و نه جزئي‌نگر از وجوه عمده اوراسيا‌گرايي جديد ايران هستند. به‌عنوان نتيجه، تأكيد مي‌شود كه هرچند فشار امريكا عامل «اجبارآميز» مهمي در اوراسياگرايي جديد ايران است، اما تلاش براي انطباق با تحولات فزاينده بين‌المللي و اوراسيايي در شرايط گذار به نظم جديد نيز متغير «انتخابي» مهمي در شكل‌گيري اين سياست است.

The main purpose of this article is to study the backgrounds and reasons for Iran's new Eurasianism in Rouhani era and to analyze the goals and requirements of this policy. The previous strategy, called "Looking East" did not have clear achievements for some reasons, including inaccurate understanding of Eurasian trends and powers, little consensus, politicization, and anti-Americanization. It was largely a response to US pressure. Although this pressure is still an important variable in Iran's neo-Eurasianism, efforts have been made to address these problems and to take an active approach to adapt to new dynamics in Eurasia and the international arena. This article examines the theoretical and practical aspects of Iran’s neo-Eurasianism with a qualitative-systemic method, considering the interaction of variables, agents and various issues at regional and international levels in the framework of "new intergovernmentalism". Avoiding politicization, trying to moderate pressure rather than confronting the US, greater domestic consensus, multivectoral approach, emphasis on geoeconomics rather than geopolitics and a comprehensive rather than limited view are major characteristics of Iran's new Eurasianism in the Rouhani era. As a result, the paper emphasizes that while US pressure as a "coercive" factor is important in the Iran’s neo-Eurasianism, the "selective" effort to adapt to growing international and Eurasian developments is also a significant variable in shaping this policy.