عوامل موثر بر كارايي زيست محيطي كلزاكاران در استانهاي ايران (رهيافت اقتصاد سنجي مكاني)

Effective Factors on Environmental Efficiency Rapeseed Cultivation in Provinces of Iran (Approch Spatial econometric)

مقدمه و هدف: اگرچه مطالعات زيادي به ارائه مدل اندازه‌گيري كارايي زيست محيطي پرداخته‌اند ولي آن‌ها نتوانسته‌اند تأثير فزاينده فضايي برخي عوامل تأثيرگذار را بر كارايي زيست‌محيطي محصولات كشاورزي را در نظر بگيرند و باعث شده نتايج منطقي نباشد. مواد و روش ­ها: در اين پژوهش، ابتدا كارايي زيست‌محيطي محصول كلزا در استان‌هاي منتخب ايران طي سال‌هاي 1390 تا 1395 اندازه‌گيري شد و براي ارزيابي كارايي زيست‌محيطي از مدل اندازه‌گيري خاص (Measure-Specific) استفاده شد. سپس، در اين مطالعه با استفاده از مدل دوربين مكاني به بررسي عوامل مؤثر بر كارايي زيست‌محيطي كلزاكاران (باتوجه به بهره‌برداري از منابع آب و ساير جنبه‌هاي اقليمي) در اكثر استان‌هاي ايران پرداخته شده است. يافته­ ها: ميانگين كارايي زيست‌محيطي كل كشور در حدود 0/73 طي دوره مورد بررسي مي‌باشد كه با بهبود نسبي كارايي زيست محيطي در هر سال افزايش يافته است و همچنين داراي اثرات سرريز مكاني است. اثرات مستقيم و غيرمستقيم بيانگر آن است كه مصرف آب داخلي، درجه باز شدن، پيشرفت فناوري در بخش كشاورزي و ساختار صنعتي بر كارايي زيست محيطي كلزاكاران ايران تاثير معني‌داري دارد. اثرات كلي مكاني نشان داد كه مصرف آب كل داخلي و ساختار صنعتي تأثير معناداري بر كارايي زيست‌محيطي دارد. بحث و نتيجه ­گيري: براي بهبود كارايي زيست محيطي با توجه به بهره‌برداري از منابع آب، دولت و شهروندان بايستي بر روي راه‌حل‌هايي مانند كاهش آلودگي، صرفه‌جويي در مصرف آب داخلي و تبديل ساختار صنعتي تمركز كنند. علاوه بر اين، مديران كشور بايد تأثيرات مكاني اين عوامل را در هنگام طراحي سياست‌هاي دولتي در نظر بگيرند.

Introduction: To date, researches have presented numerous models for measuring environmental efficiency; however, reports suggested that they have not been able to consider the increasing spatial impact of certain factors affecting the environmental efficiency of agricultural products and for the most part the results are not logical. Materials and Methods: In this study, first the environmental efficiency of rapeseed in designated provinces of Iran during the years 2011 to 2016 was measured and to evaluate the environmental efficiency of the specific measurement model was used. Then, in this study, using a Spatial Durbin Model, the factors affecting the environmental efficiency of rapeseed farmers (due to the utilization of water resources and other climatic aspects) in certain provinces of Iran have been investigated. Findings: The results of this study showed that the average environmental efficiency of the entire country is about 0.73 during the mentioned period, which has increased with the relative improvement of environmental efficiency each year and also has spatial spillover effects. Direct and indirect effects indicate that domestic water consumption, degree of openness, technological progress in agriculture and industrial structure have a significant impact on the environmental efficiency of Iranian rapeseed growers. Conclusion: In this regard, the government and citizens should focus on solutions such as reducing pollution, saving domestic water consumption and transforming the industrial structure. In addition, managers should consider the spatial effects of these factors when designing government policies.