تحليلي بر شهرگرايي، اجتماع محلي و محله در مادرشهر نوين (نمونه: مادرشهر تهران)

An Analysis of Urbanism, Community and Neighborhood in the Modern Metropolis (Case Study: Tehran Metropolis)

تبيين موضوع: محله به‌عنوان پديده ­اي «فضامند» و تاريخي به‌طورمعمول، داراي دو بعد بوده است: يكي قلمرو صريح يا ضمني و ديگري يك «گروه اجتماعي خاص» كه از نظر ويژگي هاي اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي از همگوني نسبي برخوردار بوده است. اما با ظهور عصر مدرن واگرايي بين دو بعد پيش گفته آغاز گرديد و به مرور زمان در قالب عدم انطباق فضايي محله و اجتماع محلي به ­ويژه در مادرشهرها در ادبيات شهرشناسي مطرح شد. تبيين فرآيند اين واگرايي و تأثير شهرگرايي در آن در مقياس محله‌هاي مادرشهر تهران مسألۀ اصلي مقاله حاضر بوده است. روش: اين پژوهش از نوع پيمايشي- تحليلي و شيو­ۀ گردآوري داده­ ها، اسنادي- ميداني بوده است. جامعۀ آماري محله هاي مادرشهر تهران بوده كه بر مبناي يك گونه ­بندي از محله هاي تهران، پنج محله با روش نمونه گيري هدفمند انتخاب شده اند. براي تجزيه ‌و تحليل داده ها از روش كمي و آماري، شامل آزمون تي تك نمونه­اي، آزمون آنواي يك­طرفه، آزمون تعقيبي توكي و رگرسيون چند متغيره بهره گرفته شده است و يافته هاي مربوط در چارچوب نظريه هدايت­گر پژوهش تجزيه و تحليل شده است. يافته ها: نتايج نشان داد كه به‌ رغم تحولات ناشي از نوگرايي، كماكان مي‌توان طيفي از محلات را نسبت به ويژگي­ هاي اجتماع محلي در مادرشهر تهران تشخيص داد. در حالت كلي، سطح هويت محله‌اي در محله‌هاي نمونه تهران نسبتاً بالا بوده است؛ ليكن اين وضعيت، سبب شكل‌گيري و بهبود تعاملات و همبستگي اجتماعي دروني ساكنين آن ­ها نشده است. همچنين نتايج آزمون رگرسيون چند متغيره نشان داد تمامي شاخص‌هاي شهرگرايي به‌عنوان متغير مستقل داراي روابط معني ­دار و اثرات منفي بر ويژگي­ هاي اجتماع محلي در محله­ هاي نمونه بوده­ اند. نتايج: هرچند يافته هاي اين مقاله حاكي از وجود زمينه ها و سرمايه هاي اجتماع محلي در محله هاي نمونه تهران است؛ ليكن، بر اساس ايدۀ بنيادي پژوهش، بايد توجه داشت كه ارتقاء و تقويت انطباق فضايي اجتماع محلي و محله، شرط اساسي ايجاد، بهبود و بازآفريني محله هاي موجود در چارچوب گفتمان مادرشهري نوين و شهرگرايي مقياس مادرشهر تهران است.

Objective:Neighborhood as a "spatial" and historical phenomenon has usually had two dimensions: explicit or implicit territory, and the other is a "special social group".Spatial matching of neighborhood and the local community, especially in metropolitan areas, was discussed in the urban literature. Explaining the process of this divergence and the impact of urbanism on it in the scale of Tehran metropolitan neighborhoods has been the main issue of this article. Methods: This research was of the survey-analytical type, and the method of data collection was documentary-field. The statistical population is Tehran's metropolitan neighborhoods that, based on a classification, five neighborhoods have been selected by purposive sampling. Quantitative and statistical methods including one-sample t-test, one-way ANOVA, Tukey post hoc test, and multivariate regression were used to analyze the data. Results:The results showed that despite the changes caused by modernity, it is still possible to distinguish a range of neighborhoods from the community's characteristics in the metropolis of Tehran. The level of neighborhood identity in Tehran's sample neighborhoods has been relatively high; however, this situation has not led to the formation and improvement of their residents' interactions and internal social solidarity. The results also showed that all indicators of urbanism as an independent variable had significant relationships and negative effects on the community's characteristics in the sample neighborhoods. Conclusion: However, the findings of this article indicate the existence of fields and capital of the community in the sample neighborhoods of Tehran; However, based on the basic idea of the research, it should be noted that promoting and strengthening the spatial matching of community and neighborhood is the basic condition for creating, improving and recreating existing neighborhoods within the framework of modern metropolitan discourse and urbanism of Tehran metropolitan scale.