پديد آورندگان :
محمودي محمدآبادي، طيبه دانشگاه شهيد باهنر كرمان، كرمان، ايران , رامشت، محمدحسين دانشگاه اصفهان - دانشكده علوم جغرافيايي و برنامه ريزي، اصفهان، ايران , پورخسرواني، محسن دانشگاه شهيد باهنر كرمان - گروه جغرافيا و برنامه ريزي شهري، كرمان، ايران
كليدواژه :
تعادل فضايي , ضريب دسترسي , ضريب شكل , ضريب سطح-جمعيت
چكيده فارسي :
تبيين موضوع: ترجمان صحيح مفهوم عدالت در حوزه دانش جغرافيا تحت عنوان تعادل در فضا است و به عنوان يك اصل در دانش فضايي همواره مورد تأكيد بوده است. در همين راستا، پژوهش حاضر سعي دارد ضمن تعريف متغيرهاي مؤثر بر تعادل فضايي، آن ها را مقدارپذير و با تدوين روابط رياضي، داده پردازي، پردازش، مدل سازي و ارزيابي رقومي كند.
روش: موضوع اين پژوهش در حوزه مطالعات آمايش سرزميني و مباني آن بر روش پديدارشناسي استوار است. لذا براي دستيابي به اهداف تحقيق ابتدا به مستندسازي بنيادهاي نظري آن مبادرت شده است. در مرحله دوم، نسبت به تعريف مفهوم تعادل فضايي اقدام و با ايجاد شبكه اي از مؤلفه هايي كه تعريف كننده تعادل در فضاست بازيابي گرديد. در مرحله سوم، مؤلفه هاي تعريف كننده مفهوم فوق واحدگذاري و در چهارچوبه منطق رياضي براي مناطق گوناگون احصاء شدند.
يافته ها: نتايج پژوهش حاكي از آنست كه، ضريب دسترسي (TC) در دامنۀ زماني 25 تا 35 دقيقه و ضريب شكل (FC) در دامنۀ طلايي 1/6 تا 1/8 در حالت تعادلي قرار مي گيرد. همچنين در صورتي كه مقدار ضريب سطح-جمعيت (AE) صفر باشد، حالت تعادل ايجاد شده است. عدم تعادل اين ضريب زماني است كه مقدار آن بزرگتر از صفر باشد. اما اگر مقدار اين ضريب كوچكتر از صفر باشد بدان معناست كه شهر مورد نظر امكان گسترش را دارد.
نتايج: مقدار TC براي شهرهاي مورد مطالعه در سال 1335 نشان مي دهد كه دو شهر مشهد و ري با ضرايب دسترسي 25/52 و 25/75 به لحاظ دسترسي در دامنه تعادلي قرار دارند و بقيه شهرها امكان گسترش تا ميل به دامنۀ تعادلي را دارا مي باشند. از طرفي مقدار ضريب دسترسي شهرهاي نمونه در سال 1390 حاكي از آن است كه تنها شهر بم با ضريب دسترسي 15 امكان گسترش تا رسيدن به دامنه تعادلي را دارد و بقيه شهرها در خارج از دامنه تعادلي هستند. همچنين مقدار ضريب شكل شهرهاي نمونه در سال 1335 نشان ميدهد كه اين ضريب براي شهرهاي كرمان (2/17) و كاشان (3/77)، فراتر از دامنه تعادلي آن ها هست اما براي بقيه شهرها در دامنه تعادلي واقع نشده و امكان گسترش تا دستيابي به اين مقدار را دارا هستند. همچنين تحليل اين ضريب براي سال 1390 حاكي از آن است كه شهرهاي سبزوار، دامغان و بم با ضريب 1/7، در دامنه تعادلي (1/6 تا 1/8) قرار داشته و بقيه شهرها در خارج از دامنه تعادلي قرار دارند. از طرفي ضريب AE بدست آمده براي شهرهاي مورد مطالعه در سال 90 حاكي از آن است كه تنها شهر مشهد با ضريب 0/5- داراي تعادل بوده و قابليت گسترش دارد و بقيه شهرها با دارا بودن ضرايب بيشتر از صفر در حالت عدم تعادل قرار دارند. افزايش بي رويه جمعيت اين شهرها در سال هاي اخير موجب عدم تعادل آن ها شده است.
چكيده لاتين :
Objective: The correct translation of the concept of justice in the science of geography is the equilibrium, in space, which has always been emphasized as a principle in space science. Accordingly, this study tries to define the variables affecting spatial equilibrium. Also model by quantifying these variables and formulating mathematical relationships between them.
Methods: The subject of this research in the field of land use studies and its foundations is based on phenomenological method. Based on this, first, the factors that form the identity of Iranian social organizations are attempted. In the second stage, the above factors and variables are defined in a framework called the conceptual model of spatial equilibrium in the field of basic land use. In terms of fundamental land use, the spatial equilibrium model is attributed to a concept called Bio Identity Crystalloid Capacity (B.I.C.C). In this model, the vital identity of crystals includes two criteria, natural factors and characteristics, and social factors and characteristics
Results: The access coefficient (TC) is in equilibrium in the time range of 25 to 35 minutes and the shape coefficient (FC) in the golden range is 1.6 to 1.8. Also, if the value of surface-population coefficient (AE) is zero, a state of equilibrium is created. The imbalance of this coefficient is when its value is greater than zero. But if the value of this coefficient is less than zero, it means that the city in question can be expanded.
Conclusion: The amount of TC for the studied cities in 1957 shows that the two cities of Mashhad and Rey with TC of 25.52 and 25.75 are in the equilibrium range in terms of access and the rest of the cities can expand to the desire for the equilibrium domain. They have. On the other hand, the amount of TC of sample cities in 1390 indicates that only the city of Bam with an TC of 15 can expand to reach the equilibrium range and the rest of the cities are out of equilibrium. Also, the value of the shape coefficient of sample cities in 1957 shows that this coefficient for the cities of Kerman (2.17) and Kashan (3.77) is beyond their equilibrium range, but for other cities is not in the equilibrium range and the possibility of expansion to have access to this amount. Also, the analysis of this coefficient for 2012 indicates that the cities of Sabzevar, Damghan and Bam with a coefficient of 1.7, are in the equilibrium range (1.6 to 1.8) and the rest of the cities are outside the equilibrium range. On the other hand, the AE coefficient obtained for the studied cities in 2012 indicates that only the city of Mashhad with a coefficient of -0.5 has a balance and can be expanded, and the rest of the cities with coefficients greater than zero are in an imbalance. The disproportionate increase in the population of these cities in recent years has led to their disequilibrium.
