تأثيرگذاري بوم شناختي جاده‌هاي جنگلي بر تنوع زيستي(مطالعه موردي: طرح جنگل‌داري ذيلكي شهرستان رودبار)

Ecological Influence of Forest Roads on Biodiversity (Case Study: Zilky Forest Management Plan in Roudbar Province)

زمينه و هدف: احداث جاده در اكوسيستم جنگل موجب تغيير ميكروكليما، رژيم نوري و در نتيجه كاهش رقابت نوري در حريم جاده مي­ شود و امكان دسترسي به تشعشعات خورشيدي را براي انواع گياهان فراهم مي­نمايد. بدين ترتيب ميزان تراكم و موجودي حجمي گياهان پيرامون جاده با استقرار گونه هاي سريع­ الرشد و نورپسند افزايش يافته و تنوع گونه­ هاي گياهي در اكوسيستم جنگلي تغيير مي ­يابد. هدف اين مقاله بررسي شدت تأثيرگذاري بوم شناختي جاده­هاي جنگلي بر تنوع زيستي گونه ­هاي چوبي درختي و درختچه ­اي در منطقه ذيلكي رودبار است. روش بررسي: براي انجام اين تحقيق، قسمتي از جاده جنگلي سري 4 زيلكي­رود با سن 18 سال كه به لحاظ ارتفاع، جهت دامنه، تغييرات شيب و تركيب گونه ­اي داراي وضعيت يكنواختي بود، با طول كافي (500 متر) انتخاب و در جاده 6 ترانسكت، به‌طور يك‌درميان به سمت بالا و پايين دامنه و به طول 50 متر و عمود بر آن با استفاده از طناب و قطب نما پياده گرديد. در هر ترانسكت در فواصل 1، 5، 10، 30 و 50 متر، پلات‌هاي موازي با جاده و به ابعاد 2 متر در 10 متر پياده شد و در داخل هر قطعه نمونه، نوع و تعداد گونه هاي چوبي درختي و درختچه­ اي برداشت شد. شاخص تنوع سيمپسون، غناي منهينيك و شاخص يكنواختي پيلو با استفاده از نرم افزار Ecological methodology محاسبه شدند. براي مقايسه پارامترهاي مربوط به تنوع زيستي گونه­هاي چوبي درختي و درختچه­ اي، بعد از بررسي نرمال بودن داده ­ها، از آزمون t جفتي استفاده شد و براي تعيين معني ­دار بودن و يا مقايسه اختلاف ميانگين­ ها در قطعات نمونه در فاصله­ هاي مختلف از جاده، از آناليز واريانس يك­طرفه و آزمون مقايسه ميانگين دانكن استفاده شد. يافته‌ها: نتايج حاصل از اين بررسي نشان داد كه تفاوت آماري معناداري از نظر شاخص تنوع سيمپسون، غناي منهينيك و شاخص يكنواختي پيلو بين جنگل حاشيه پايين دست جاده و بالا دست آن (تا عمق 50 متر جنگل) وجود ندارد. اما اختلاف معني­ داري از نظر غناي گونه­ هاي چوبي بين فواصل مختلف پايين دست و همچنين بالا دست جاده در سطح احتمال 95 درصد وجود دارد. همچنين، بيش­ترين غناي گونه ­اي در پايين و بالا دست جاده، به ترتيب مربوط به فاصله 5 و 1 متري از لبه جاده بود. بحث و نتيجه‌گيري: از آنجا كه جاده ­ها، مسيرهاي دست­يابي به اكوسيستم­ هاي جنگلي براي انسان و براي گونه ­هاي گياهي و جانوري مهاجم محسوب مي ­شود، مطالعات بوم شناسي جاده براي پايش و كنترل تأثير جاده­ هاي جنگلي بر تنوع زيستي بسيار مهم و ارزشمند است، بنابراين آﮔﺎﻫﻲ از ﺷﺮاﻳﻂ ﻓﻠﻮري و اداﻓﻴﻜﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﺤﺖ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و بررسي ﻣﺴﻴﺮﻫﺎي ﺟﺎده ﺟﻨﮕﻠﻲ به منظور به ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﺪن ﺧﺴﺎرات وارده ﺑﻪ ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ و ﺧﺎك ضروري ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ.

Background and Objective: Road construction in forest ecosystems cause the microclimate, light regime to be changed and thus reduce light competition adjacent to the roads that provide the access to solar radiation for a variety of the plants. So the density and stock of plants around the road is increased by fast-growing and shade intolerant species which changes the diversity of plant species in the forest ecosystem. The aim of this study is to evaluate the ecological effect of forest roads on wooden tree and shrub species in Zilakyrood region of Roodbar. Material and Methods: In this study, a part of forest roads in Series 4 of Zilakirood at the age of 18 was selected in terms of homogeneity of height, aspect and slope changes and species composition status with sufficient length (500 m). In this road, 6 transects were designed and parallel plots were implemented at intervals of 1, 5, 10, 30 and 50 meters, with dimensions of 2 in 10 meters. The number and type of wooden tree and shrub species were sampled. Diversity index of Simpson, richness index of Menhinic and evenness index of Pilow were calculated using Ecological methodology software. To compare the parameters of species biodiversity, after normalization of data, paired t-test was used and to determine whether the differences in sample plots are significant or not, ANOVA and Duncan test was used. Findings: The results of this study showed that a there is no significant difference between downstream and upstream edge of the forest roads in terms of Simpson diversity index, Menhinic richness and evenness Pilow indices (to a depth of 50 m in Forest). But there is a significant difference in terms of wood species richness in plots between various distances of downstream and upstream of roads in the study area at 95% probability. Also, the highest species richness was at the downstream and upstream of roads, respectively at the distance of 5 and 1 meter from the edge of the road. Discussion and Conclusions: Since the roads as the access routes to forest ecosystems are important both for humans and invasive plant species, road ecology studies is very important and valuable to monitor and control the impact of forest roads on biodiversity. So, the knowledge about the flora and edaphic conditions is essential to minimize the damage to vegetation and soil in the region influenced by forest roads.