تاثير ژنتيك، نوع ريزنمونه، تنظيم كننده‌‌ رشد گياهي و بستر كشت بر باززايي درون شيشه‌‌اي رقم‌هاي تجاري اركيده فالانوپسيس

Effects of genetic, explant type, plant growth regulator and culture medium on in vitro regeneration of commercial Phalaenopsis orchid cultivars

اركيده فالانوپسيس (Phalaenopsis)، محبوب­ترين جنس‌‌ تيره ثعلب‌‌ها مي‌‌باشد كه به دليل داشتن گل‌‌هاي پروانه‌‌اي شكل و جذاب، بازار پسندي بالايي دارد. پژوهش حاضر با هدف بررسي اثر ژنتيك، ريزنمونه، تنظيم كننده‌‌هاي رشد و بستر كشت بر افزايش درون شيشه‌‌اي اركيده فالانوپسيس انجام شد. تيمارها شامل چهار تيمار تنظيم كننده رشد بنزيل آدنين (2 و 4 ميلي‌‌گرم بر ليتر BA) و ايندول بوتيريك اسيد (0/5 و 1 ميلي‌‌گرم در ليتر IBA)، دو محيط كشت MS و Chen، دو ريزنمونه برگ و ساقه، و پنج رقم تجاري فالانوپسيس بود. عوامل مورد بررسي تاثير معني‌‌داري بر زمان تشكيل سرآغازه‌‌هاي برگ و ريشه، ايجاد پداژه‌‌نما، شمار برگ و ريشه داشتند. كمترين زمان لازم براي تشكيل نخستين سرآغازه‌‌هاي برگ و ريشه، مربوط به رقم‌‌هاي Nottingham و Dubrovnik، تيمار 2 ميلي‌‌گرم بر ليتر BA تركيب با IBAبا غلظت‌‌هاي 0/5 و 1 ميلي گرم بر ليتر، و محيط كشت Chen بود. زمان تشكيل سرآغازه‌‌هاي برگ در ريزنمونه‌‌هاي برگي در مقايسه با ريزنمونه‌‌هاي ساقه، به‌طور معني‌‌داري كمتر بود. ريزنمونه‌‌هاي برگي، پداژه‌‌نماي بيشتري نسبت به ريزنمونه‌‌هاي ساقه توليد كردند. در رقم Nottingham، تيمار BA+IBA با نسبت 2 به 1 ميلي‌‌گرم بر ليتر و محيط كشت Chen بيشترين تاثير را بر افزايش شمار پداژه‌‌نماها داشتند. افزون بر اين، شمار برگ و ريشه در گياهچه‌‌هاي توليد شده در شرايط درون شيشه‌‌اي، به‌طور معني داري زير تاثير عوامل مختلف قرار گرفت به‌طوري كه گياهچه‌‌هاي رقم Dubrovnik شمار برگ بيشتري و گياهچه‌‌هاي رقم Nottingham شمار ريشه بيشتري در مقايسه با ساير رقم‌ها داشتند. بيشترين شمار برگ در تيمار BA با غلظت 2 ميلي‌‌گرم در ليتر به همراه IBA با غلظت 5/0 ميلي‌‌گرم در ليتر به‌دست آمد. در حالي كه بيشترين شمار ريشه در تيمار BA+IBA با نسبت 2 به 1 ميلي‌‌گرم در ليتر وجود داشت. در مقايسه محيط كشت‌ها نيز محيط كشت Chenتاثير بيشتري بر توليد برگ و ريشه داشت. اين نتايج نشان داد كه موفقيت باززايي رقم‌هاي مختلف اركيده فالانوپسيس در شرايط درون شيشه‌‌اي، وابسته به ويژگي‌‌هاي ژنتيكي، نوع محيط كشت و تيمارهاي تنظيم كننده رشد است. رقم Nottingham و ريزنمونه‌‌هاي برگي باززايي بهتري در شرايط درون شيشه‌‌اي داشت. افزايش غلظت تنظيم كننده رشد سيتوكنيني BA از 2 به 4 ميلي‌‌گرم بر ليتر، منجر به افزايش زمان مورد نياز براي تشكيل سرآغازه‌‌هاي برگ و ريشه، و طولاني تر شدن دوره كشت درون شيشه‌‌اي شد.

The Phalaenopsis orchid is the most popular genus of Orchidaceae family with high marketability due to its butterfly shape and attractive flowers. The aim of this study was to investigate the effects of cultivar, explant type, plant growth regulators and culture medium on in vitro propagation of Phalaenopsis orchid. Experiment was conducted using 4 combined treatments of benzyladenine (BA) and indolebutyric acid (IBA) (BA 2 and 4 mg L-1 with IBA 0.5 and 1 mg L-1), 2 culture media (MS and Chen), 2 types of explants (leaf and stem), and 5 commercial cultivars of Phalaenopsis orchids. The findings revealed that the studied factors had significant effects on leaf and root primordia initiation, number of protocorms, and number of leaves and roots. Among the investigated cultivars, 2 cultivars: Nottingham and Dubrovnik showed earlier leaf and root primordia initiation. Two treatments including BA+IBA (2+0.5 mg L-1 and 2+1 mg L-1), and Chen culture medium showed faster primordia initiation significantly different from the other treatments. Leaf explants produced more protocorm than stem explants. The highest number of protocorms was belonged to Nottingham cultivar, and the treatment of BA+IBA (2 to 1 mg L-1) on Chen culture medium. The number of leaves and roots of in vitro plantlets were significantly affected by various factors so that, Dubrovnik had more leaves and the Nottingham had more roots than the other cultivars. The highest number of leaves was observed in BA+IBA (2+0.5 mg L-1) treatment, while the highest number of roots was belonged to BA+IBA (2+1 mg L-1) treatment. Comparing the media, Chen medium showed more positive effects on leaf and root number than MS medium. The results of this study indicated that the success of regeneration of Phalaenopsis cultivars in vitro is influenced by the characteristics of the cultivar, medium, and plant growth regulator treatments. Nottingham cultivar and leaf explant showed better regeneration rates in vitro. Increasing the concentration of BA from 2 to 4 mg L-1, increased the time required for leaf and root primordia initiation and prolonged the in vitro cultivation period.