تأثير نوسانات دما و بارندگي بر توليد گياهان مرتعي در مراتع سبلان

The impact of temperature and rainfall fluctuations on aboveground net primary production of rangeland plants of Sabalan

توليد اوليه و سهم توليد هر يك از فرم­هاي رويشي از مشخصه‌هاي كليدي اكوسيستم‌هاي مرتعي مي­باشد. اين مطالعه با هدف بررسي تأثير تغييرات بارندگي و دما بر مقدار توليد كل و فرم­هاي رويشي گندميان­، علفي‌ها­ و بوته­ اي­ها در مراتع سبلان انجام شد. توليد اوليه سطح زمين ساليانه مطابق با رشد حداكثري فنولوژيكي (در مرحله گلدهي كامل)، گونه­هاي مختلف گياهي (خوشخوراك و غيرخوشخوراك) با استفاده از روش قطع و توزين در سطح 6 تيپ گياهي 24 منطقه معرف (جمعاً 216 پلات) اندازه‌گيري شد. طبقات بارندگي و متغيرهاي دمايي با استفاده از داده‌هاي ايستگاه‌هاي هواشناسي و گراديان­هاي مربوطه تعيين شد. سپس با توجه به موقعيت هر يك از پلات‌هاي نمونه­برداري شده متغيّرهاي اقليمي ذكر شده براي هر پلات استخراج شد. ارتباط بين فرم‌هاي رويشي و توليد كل با متغيرهاي بارندگي و دما با استفاده از روش رگرسيون چندگانه خطي به روش توأم (Enter) در نرم­افزار SPSSVER.16 تجزيه و تحليل شد. نتايج نشان داد توليد فرم‌هاي رويشي گندميان‌ (P<0.01)، علفي‌ها‌ (P<0.01) و بوته‌اي‌ها (P<0.01) رابطه معني‌داري با عوامل اقليمي دارند، اما بين توليد كل با عوامل اقليمي انتخاب شده رابطه معني‌داري مشاهده نشد. توليد گندميان‌ بيشتر از دو فرم رويشي ديگر تحت تأثير عوامل اقليمي قرار دارند، بيشترين مقدار توليد (914/2 كيلوگرم در هكتار) در طبقه بارندگي 600 تا 700 ميلي‌متر و 769/3 كيلوگرم در هكتار در طبقه دمايي 6 تا 9 درجه سانتي‌گراد مشاهده شد. علفي‌ها‌ نيز بيشتر از بوته‌اي‌ها تحت تأثير عوامل اقليمي انتخاب‌شده قرار دارند. نتايج اين تحقيق مي‌تواند در تعادل بين عرضه و تقاضاي علوفه، زيست توده، سلامت اكوسيستم، تعادل بوم‌شناختي و تثبيت كربن مورد استفاده قرار گيرد.

Net primary production and the contribution of each of the plant functional types (PFTs) of rangeland ecosystems are key features. The purpose of this study was to determine the effect of rainfall and temperature changes on the amount of total production and PFTs: grasses, forbs and shrubs in Sablan’s rangelands. For determining of annual net primary production in full growing stage (Full flowering stage), different species (palatable and unpalatable) using one square meter plots by cutting and weighting method in different elevational sites was harvested on 6 plant types, 24 key areas (totally 216 plots). Rainfall classes and temperature parameters were determined using weather stations data and derived relevant elevational gradient. Then, climatic parameters for plots were derived by considering the position of sampling plots. Correlation between the PFTs and total production with rainfall and temperature parameters were analyzed using multivariate regression method in SPSS16 software. Results show that, climatic parameters with the PFTs production of grasses (P<0.01), forbs (P<0.01) and shrubs (P<0.01) have significant relationship; however there was no significant relationship between total production and selected climatic factors. The highest amount of production (914.2 kg/ha) in the rainfall class of 600-700 mm and 769.3 kg/ha in the temperature class of 6-9 ºC were observed. Moreover, results show that the production of grasses are more affected by climatic factors in comparison with the other two PFTs and have significant differences in different classes. Additionally, forbs production is more than shrubs affected by the selected climatic factors. The result of this study can be used to balance the primary production in mountain region, supply-demand of forage, biomass, ecosystem health, ecological balance and carbon sequestration.