مضامين فرهنگي و اجتماعي كتيبه‌هاي مسجد مدرسه سردار قزوين

Cultural and Social Concepts of the Inscriptions of the Sardar Qazvin School-Mosque

مسجد- مدرسه سردار در قزوين يكي از آثار معماري بر جاي مانده از دوره قاجار است. اين مسجد- مدرسه داراي كتيبه­هايي است كه بازتاب­دهنده مضامين متنوعي هستند. در طول تاريخ معماري ايران در دوران اسلامي، هنر خوشنويسي در كتيبه نگاري، جايگاه ويژه‌اي داشته است كه حامل پيام و ارزش­هاي زيبايي شناسانه­اي مي‌باشد. در برخي موارد پيام فضاي معماري از طريق استفاده از كتيبه‌ها ابلاغ مي‌گردد. به اين ترتيب در تزئينات نما، چه از نظر شكل ظاهري و چه از نقطه نظر معنوي، با به كار بردن اسامي ائمه طاهرين و آيات شريفه قرآن مجيد، اشعار شعرا در مدح و ثنا، به بناهاي تاريخي شكل خاصي داده مي‌شود. در اين ميان، بررسي ماهيت كتيبه­ هاي مسجد- مدرسه سردار از نظر مضامين حائز اهميت است. در اين راستا بررسي مضموني خط نگاره‌هاي به كار رفته در مسجد- مدرسه سردار قزوين با تكيه بر مضامين فرهنگي و اجتماعي ارائه گردد. از اين روي، محل نصب كتيبه‌ها، محتواي احاديث و اشعار و دليل انتخاب هر يك مورد توجه واقع شده است. روش تحقيق در اين پژوهش تفسيري- تاريخي است و استدلال نيز از نوع استنتاجي مي­باشد. يافته­ هاي پژوهش حاكي از اين است كه در اين مسجد-مدرسه، انواع كتيبه در مضامين مذهبي و حماسي به كار رفته است. با مطالعه اين كتيبه ­ها برخي الگوهاي فرهنگي و اجتماعي مرسوم در كيفيت تعاملات اجتماعي و هنري دوره قاجار آشكار گرديد. اهداف پژوهش: 1-شناسايي مفاهيم و مضامين فرهنگي اجتماعي متون در كتيبه­ هاي مسجد- مدرسه سردار قزوين. 2-دستيابي به فهم تاريخي هنرمندان و شعرايي كه در ساخت مسجد مدرسه سردار قزوين مشاركت داشته اند. سوالات پژوهش: 1-مضامين فرهنگي اجتماعي بكار رفته در كتيبه هاي مسجد مدرسه سردار قزوين كدام است؟ 2-تفكر هنرمندان و شعرا در ساخت مسجد مدرسه سردار قزوين در دوره قاجاريه به چه صورتي بوده است؟

The Sardar Qazvin School-Mosque in Qazvin is one of the architectural works remaining from the Qajar period. This structure beholds inscriptions that reflect various concepts. Throughout the history of Iranian architecture in the Islamic era, the art of calligraphy witnessed a significant place in inscriptional arts that observe aesthetic values. In a number of cases, the message of the architectural space is conveyed through the use of inscriptions. In this way, in the decoration of the facade, both in terms of appearance and from the spiritual point of view, by using the names of the Imams, the noble verses of the Holy Quran and the poetry of praise all significantly grant a distinct shape and form to historical structures. In the meantime, it is vital to study the nature of the inscriptions of Sardar Mosque-School in terms of conceptual values. In this regard, a thematic study of the calligraphy used in the mosque-school of Sardar Qazvin based on cultural and social themes should be presented. Therefore, the location of the inscriptions, the content of the hadiths and poems and the reason for choosing each have been considered. The research method is interpretive-historical and the argument is inferential. The findings of the research indicate that in this mosque-school, all varieties of inscriptions have been used in religious and epic themes. By studying these inscriptions, common cultural and social patterns in the quality of social and artistic interactions of the Qajar period are revealed. Research aims: 1- Identifying the concepts and socio-cultural themes of the texts in the inscriptions of the Sardar Qazvin school-mosque. 2- Achieving a historical understanding of the artists and poets who participated in the construction of the Sardar Qazvin school-mosque. Research questions: 1- What are the socio-cultural themes used in the inscriptions of Sardar Qazvin school-mosque? 2- What was the thinking of artists and poets in constructing the Sardar Qazvin school-mosque during the Qajar period?