تحليل راهبردي و آناليز وضعيت شترداري در قلمرو عشاير ايل كلكويي استان قم

Strategic and situation analysis of camel herding in Kalkooyi nomads territory in Qom Province

شتر به دليل ويژگي‌هاي ممتاز همچون تبديل علوفه با كميت و كيفيت پايين به توليدات لبني و گوشتي مرغوب، سازگاري با مراتع خشك و نيمه‌خشك و مقاومت در برابر بيماري‌ها، كاركرد اساسي در نظام‌هاي چرايي گسترده دارد. اين ويژگي‌ها باعث شده است تا شترداري به عنوان يكي از راهبردهاي توسعه‌ پايدار در مديريت منابع طبيعي و معيشت پايدار جوامع محلي معرفي گردد. با اين حال شترداري در ايران با چالش‌هاي متعددي روبرو است. اين مطالعه در نظر دارد به تحليل راهبردي نظام‌هاي شترداري از ديدگاه عشاير كلكويي و كارشناسان مرتع در استان قم بپردازد. براي اين منظور عوامل قوّت، ضعف، فرصت و تهديد از طريق مصاحبه‌ نيمه‌ساختاريافته شناسايي شد. سپس با طراحي پرسشنامه و تكميل آن وزن‌دهي به عوامل از ديدگاه دو جامعه ذينفع صورت گرفت. تحليل داده‌ها در محيط نرم‌افزار EXCEL در چارچوب روش SWOT انجام شد. نتايج نشان داد مهم‌ترين عوامل دروني مؤثر بر شترداري از ديدگاه عشاير و كارشناسان در بخش قوّت‌ها نگرش مثبت و علاقه و انگيزه به شترداري بين عشاير كلكويي و در بخش ضعف‌ها كمبود منابع آبي مناسب جهت شرب دام بودند. همچنين در بين عوامل بيروني مؤثر بر شترداري در بخش فرصت‌ها نگرش مثبت افراد جامعه نسبت به شتر و محصولات توليدي آن و در بخش تهديدها نبود برنامه‌ريزي جامع و راهبردي شترداري بود. موقعيت راهبردي شترداري از ديدگاه عشاير كلكويي با وزن‌نهايي عوامل دروني و بروني به‌ترتيب 3/502 و 3/407 تهاجمي (SO) و از ديدگاه كارشناسان با وزن نهايي 2/073 و‌ 2/517 رقابتي (WO) تعيين شد. از آنجاييكه هر دو ذينفع وزن بالايي به عوامل فرصت اختصاص دادند، تأكيد نهايي بر فراهم‌سازي شرايط براي استفاده از فرصت‌هاي شترداري و همچنين تقويت قوّت‌ها و كاهش ضعف‌ها بود. نتايج اين مطالعه به مديران اجرايي و سياست‌گزاران كمك مي‌كند تا با اطلاعات بيشتري نقشه راه شترداري در منطقه را طراحي و تنظيم كنند.

Owing to premium properties such a transformation of forage with low quantity and quality into high quality dairy and meat products, compromising with arid and semi-arid rangeland and resistance against diseases, camel has basic function in extensive grazing systems. These properties have made camel herding as one of the strategies in sustainable development in natural resources management and sustainable livelihood of local communities. Nevertheless, camel herding is facing various challenges in Iran. This study aimed to strategic analysis of camel herding systems from Kalkooyi nomads and rangeland experts’ viewpoints in Qom Province. In this order, strength, weakness, opportunity and threat factors were identified using semi-structured interview. Then, weighting factors was done through designing and completing questionnaire based on two stakeholders. Data analysis was done using SWOT framework in Microsoft Office Excel. Result showed that the most important internal factors affecting camel herding in strength criteria was positive attitude and the interest and motivation towards camel herding among Kalkooyi nomads and in weakness criteria was shortage in suitable water sources for livestock drinking from both nomads and experts’ viewpoints. Also, between external factors as opportunity criteria, positive attitude of community members towards camel and its products and in threat criteria lack of comprehensive planning and roadmap for camel herding were the most important factors. Strategic position of camel herding was determined as offensive (SO) from nomads’ viewpoint with weights of 3.502 and 3.407, respectively. This position was determined as competitive (WO) from experts’ view point with weights of 2.073 and 2.517, respectively. Since both stakeholders assigned high weights to opportunity factors, the ultimate emphasis is on providing the condition for using opportunities of camel herding as well as strengthening the strengths and reducing the weaknesses. The result of this study helps executive managers and policy makers to plan and adjust camel herding roadmap with providing more information.