نقش كاربري زمين و متغيرهاي فيزيكي خاك در مقدار كربن آلي در عرصه هاي پخش سيلاب ايستگاه كوثر

The Role of Land Use and Physical Properties on Soil Organic Carbon in the Flood Spreading Fields of Kowsar Station

به دليل تاثير ويژگي هاي خاك و نوع كاربري زمين بر مقدار ذخيره كربن در خاك و كاهش اثرهاي منفي تغيير اقليم، اين پژوهش با هدف ارزيابي كردن تاثير ويژگي هاي فيزيكي خاك و نوع كاربري زمين بر مقدار كربن آلي خاك در عرصه هاي پخش سيلاب دشت گربايگان فسا (ايستگاه كوثر) در سال 1399 انجام شد. كاربري هاي بررسي شده جنگل دست كاشت آكاسيا (Acacia salicina Lindl.)، جنگل دست كاشت اوكاليپتوس (Eucalyptus camaldulensis Dehnh.)، مرتع دست كاشت آتريپلكس (Atriplex lentiformis (Torr.) Wats.)، و مرتع طبيعي بود كه همگي با پخش سيلاب آبياري مي شود. افزون بر اين، مرتع بي پخش سيلاب تيمار شاهد گرفته شد. با نمونه برداري در سه تكرار از عمق 30-0 سانتي متري خاك كاربري هاي گوناگون (15 نمونه مركب) درصدهاي شن، لاي، رس و رطوبت اشباع خاك، جرم مخصوص ظاهري و حقيقي، درصد تخلخل، نسبت پوكي و مقدار كربن آلي سنجيده شد. داده ها در قالب طرح كاملا تصادفي تحليل آماري شد، و ميانگين ها با آزمون دانكن در تراز 5% مقايسه شد. نتيجه ي تحليل پراش داده ها نشان داد كه از ميان متغير هاي بررسي شده، تاثير تيمار كاربري زمين بر درصد شن، لاي، لاي+رس، رطوبت اشباع، و تخلخل، جرم مخصوص ظاهري، و نسبت پوكي و كربن آلي در تراز 1%، و بر درصد رس در تراز 5% معني دار شد. مقايسه ميانگين كربن آلي در كاربري هاي گوناگون نشان داد كه در جنگل اوكاليپتوس با 1/68 % بيش ترين، و در كاربري شاهد با 0/14 % كم ترين است. تفاوت آماري درصد كربن آلي در كاربري آكاسيا با آتريپلكس و مرتع معني دار نشد. براي دست يافتن به مدل روش وايازي گام به گام به كار برده شد. ويژگي هاي فيزيكي خاك و نوع كاربري متغيرهاي مستقل، و مقدار كربن آلي متغير وابسته گرفته شد. نتيجه نشان داد كه لاي 77/0 % از تغيير كربن آلي را توجيه مي كند. بر پايه ي روش تجزيه به مولفه هاي اصلي، با در نظر گرفتن دو محور اول حدود 91/70 % از تغيير توجيه پذير بود، به طوري كه محور اول 69/71 % و محور دوم 22/91 % از تغيير را توجيه كرد. نوع كاربري 91/40 %، شن 84/30 %، و جرم مخصوص ظاهري 82/70 % با كربن آلي همبستگي منفي نشان داد، در حالي كه رطوبت اشباع 90/30 %، لاي+رس 84/80 %، تخلخل 80/70 %، نسبت پوكي 79/10 %، لاي 78/50 %، و رس 78/50 % با كربن آلي خاك همبستگي مثبت نشان داد.

Soil properties and land use affect the soil carbon content and reduce the adverse effects of climate change. This study aims to assess the effect of some physical properties of soil and land use on the amount of soil organic carbon content (SOC) and model development to estimate the amount of SOC. This investigation was carried out in 2020 in the areas of flood spreading in of Fasa (Kowsar station). Land uses included acacia (Acacia salicina Lindl.), eucalyptus (Eucalyptus camaldulensis Dehnh.), atriplex (Atriplex lentiformis (Torr.) Wats.) plantation, and natural rangeland, all of which are irrigated by flood spreading. By sampling in three replications of the soil of different land uses from the depth of 0-30 cm (15 composite samples), percentage of sand, silt, clay, silt+clay, percentage of soil saturation moisture (SP), bulk density (BD), particle density (PD), porosity percentage (PS), void ratio (VR) and SOC were determined. Obtained data were statistically analyzed in a complete randomized design and the means were compared with the Duncan test at P<0.05. The analysis of variance showed that the effect of land use (PT) on the percentage of sand, silt, silt + clay, SP, BD, PS, VR, and SOC has been significant at P<0.01, and the clay, at P<0.05. Comparison of the means of SOC in different land uses showed that the Eucalyptus forest, with 1.68%, has the highest value and the control with 0.14% organic carbon has the lowest value. There was no statistically significant difference between the SOC in Acacia forest, Atriplex, and rangeland. Stepwise regression analysis was used to present the model. Soil physical properties and land use were considered as independent variables and SOC was considered as a dependent variable. The results showed that the variable of silt explains 77.00% of the changes in organic carbon. Based on the principal component analysis (PCA) method, according to the specific values, considering the first two axes, about 91.70% of the changes can be explained. Considering the first axis, 69.71% and considering the second axis, 21.99% of the changes are justifiable. The PT, with 91.40%, sand with 84.30%, BD, 82.70%, showed a negative correlation with SOC. While the SP had 90.30%, percentage of clay+silt had 84.80%, PS, 80.70%, VR, 79.10%, silt, 78.50%, clay, 78.50%, had a positive correlation with SOC.