ارزيابي اثربخشي اقدامات مقابله با خشكسالي در كاهش آسيب‌پذيري سكونتگاه‌هاي روستايي (مطالعۀ موردي: دهستان القورات شهرستان بيرجند، استان خراسان جنوبي)

در حال حاضر، يكي از دغدغه‌هاي اصلي پايداري روستايي، پديدۀ خشك‌سالي است. بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه خشك‌سالي باعث كاهش امنيت غذايي و افول اقتصاد روستايي مي‌شود. در چنين وضعيتي، معيشت روستايياني كه اساس زندگي‌شان بر كشاورزي استوار است، آسيب مي‌بيند. ازاين‌رو، اجراي اقدامات مؤثر براي كاهش آسيب در مناطق روستايي بيش ‌از پيش اهميت مي‌يابد. هدف پژوهش حاضر، ارزيابي اقدامات مؤثر مقابله با خشك‌سالي در نواحي روستايي است. دستاورد اين پژوهش نيز، دست‌يابي به الگوي مناسب براي اجرايي ‌كردن اقداماتي است كه بتواند در كاهش آسيب‌پذيري زندگي روستاييان نقش مؤثري ايفاء كند. در اين بررسي، براساس فرمول كوكران، 303 نفر به‌عنوان خانوار نمونه انتخاب شدند. اقدامات مقابله با خشك‌سالي در دسته‌بندي‌هاي گوناگوني مانند اقدامات زراعي و باغي، اقدامات آبياري نوين، اقدامات دامي و مديريت خشك‌سالي بررسي شده‌اند. داده هاي پژوهش از نوع كمي و كيفي و تجزيه و تحليل آنها بر بناي مدل آماري ساختاري و تحليل مسير انجام شده است. براساس نتايج به‌‌دست‌آمده، روستاييان از اقدامات مقرون ‌به ‌صرفه و عملي استقبال كرده‌اند. اقدامات مختلف زراعت و باغ‌داري با 93 درصد تأثير، بيشترين ميزان گرايش را داشته است. اين اقدامات شامل؛ به‌كارگيري كشت نشايي، شخم حفاظتي، تغيير نوع محصول به محصولات با نياز كمتر به آب، جايگزيني گونه‌هاي گياهان با نياز آبي كم و سازگار با خشكي و كاهش تنوع درختان است. مديريت خشك‌سالي نيز با ضريب تأثير 93 درصد اثربخش بوده است و اقداماتي نظير تقويت مديريت مالي و مديريت محلي اهميت داشته است. از سوي ديگر، اقدامات حفظ منابع آب با محوريتساخت استخر، لايروبي قنات‌ها و به‌كارگيري فنّاوري‌هاي نوين آبياري از اقدامات مهم و بسيار اثربخش اجرا شده در آن منطقه است. همچنين، آبياري قطره‌اي از جمله اقداماتي است كه در صرفه‌جويي منابع آب موجود نقش مهمي دارد.اقدامات حفظ منابع آب در محدودۀ بررسي ‌شده با ضريب تأثير 89 درصد توانسته است به استفادۀ بهينه از آب و مديريت خشك‌سالي كمك كند.