تببين علل كاهش كيفيت كالبدي سكونت در سياستگذاري تامين مسكن امروز ايران از دخالت دولت ها تا الگوهاي رهاشده

مسكن يكي از ضروري ترين نيازهاي انسان و به نوعي يكي از حقوق اوليه انساني است. بعد از خوراك و پوشاك، مسكن سومين نياز اساسي افراد جامعه است كه براي حفظ و بقاي فرد و جامعه از اهميت فراواني برخوردار است. (ستار زاده، ۱۳۸۸، ۵۷). تأمين مسكن مناسب بسته به شرايط بازار مسكن، وضعيت اقتصاد كلان، تحولات جمعيتي و ميزان نياز به مسكن، رويكرد حاكم بر دولت ها و ظرفيت دروني آنها متفاوت مي باشد. در سند چشم انداز بيست ساله و سياست هاي كلي نظام نيز تأمين مسكن مناسب و با كيفيت براي اقشار كم درآمد و كاهش سكونتگاه هاي غير رسمي و نوسازي و بهسازي بافت فرسوده مورد توجه قرار گرفته است. همچنين در سياست هاي ناظر بر برنامه هاي توسعه اقتصادي، اجتماعي كه سطح چهارم سياست هاي كلي است و شامل پنج برنامه در بازه زماني اين تحقيق، مي شود به طور جداگانه به حوزه مسكن توجه شده و سياست ها و راهبردهاي اجرايي و عملياتي براي تحقق آنها پيش بيني گرديده است(مهدوي نژاد،1398،24). هدف اين پژوهش به ارزبايي سياستهاي مسكن و نقش تصميم گيري و دخالت هاي دولت در بخش كيفي مسكن مي پردازد و همچنين دولت هاي مختلف و تحولات سياسي، تاثير چشمگيري بر تمامي متغييرهاي زمينه اي (شكل گيري معماري معاصر ايران) داشته است. فرضيه اين پژوهش بر اين پايه استوار است كه هر كجا سياست هاي تامين مسكن و مسكن سازي در كشور بر پايه مفاهيم گذشته معماري ايران گرفته شده است از منظر كيفي و حس تعلق به مكان پاسخگوي ساكنين بوده و همچنين جزء برگزيدگان مسكن موفق از منظر متخصصين و صاحبنظران نيز بوده است.روش تحقيق اين پژوهش بر اين اساس مي باشد كه براي رسيدن به تنوري رابطه بين معماري و سياست و با توجه به نمونه مدلهاي مورد مطالعه ، نيازمند فراهم آوردن شرايطي براي دريافت اطلاعات مورد نياز در حوزه هاي مختلف تحقيق و نحوه تاثير آنها بر مكانيزمهاي كيفيت در طراحي مسكن هستيم. در اين روش، مسير رجوع به آثار و نقد و تحليل مبناي كار مي باشد كه بر اين اساس سه وجه: مسير انتخاب آثار از ديدگاه صاحب نظران، مسير نقد و تحليل آثار و مسير شناسنايي اشتراكات و رويكرد ها در نظر گرفته مي شود. در مسير انتخاب آثار در ابتدا ديدگاه صاحب نظران معاصر اين حوزه در مورد مسكن با كيفيت، موفق و مانا را از نظر گرايش فكري، نوع هويت و بحران آن در ظرف زمان و همچنين راهكار علمي و نگاه آينده به صنعت ساختمان كشور مورد بررسي قرار مي گيرد كه در اين راستا با بررسي نمونه هاي موردي مسكن با كيفيت ساخته شده در بعد از انقلاب كه از نگاه صاحب نظران از با كيفيت ترين هاي مسكن مي باشد و داراي جوايز بين اللملي مي باشد، انتخاب تحليل و بررسي مي شوند و در انتها با توجه به يك پرسش نامه بر اساس متر و مقياس انتخابي با 3 شهرك مسكوني ساخته شده در منتطقه 22 مورد تطبيق و بررسي قرار ميگيرد. بناها انتخابي در منطقه 22 با كاربري مسكوني ، به دو دليل: اول اينكه مسكن يكي از موضوعات مهم و تاثير گذار طراحي در شكل و سيماي شهر مي باشد و دوم، مسكن زمينه اي از طراحي است كه طيف گسترده اي از تجريبات معماران در طول دوران كاري آنها مي باشد كه در اين بين، آثار انتخاب شده در محدوده جغرافيايي منطقه 22 تهران يكي از مهم ترين مناطقي بوده كه با بيشترين پهنه مسكوني در شهر تهران مي باشد كه سياست در نحوه مكانيابي و شكل دهي فرم معماري آن نقش بسزا و تاثير گذاري داشته است. اين تحقيق به بررسي كيفيت معماري مسكن شهرك شهيد باقري، ساحل، اميد دژبان در منطقه 22 تهران در بازه زماني سالهاي 1379 به بعد صورت گرفته است . در روش پژوهشي كه در اين تحقيق انجام مي پذيرد، روشهاي آزمايشي به همراه استفاده از داده هاي حاصل از ابزارهاي مختلف مانند: پرسشنامه ها، مصاحبه هاي تشخيصي، روشهاي مشاهده عيني انجام ميگيرد. سپس نمونه هاي مورد مطالعه، از سوي نظريه پردازان و متحصصان و معماران معاصر ، مورد تحليل و بررسي واقع مي شود و به نوعي در منابع اصلي و ادبيات موضوع به آنها پرداخته خواهد شد. يكي از معيارهاي انتخاب اين نمونه ها، وجود اطلاعاتي مبني بر پاسخگو بودن به معيارهاي مورد خواست كيفيت مسكن در بهبود كيفيت محيط است.نتايج در اين پژوهش نشان مي دهد كه نمونه هاي موردي موفق و مانايي كه نام برده شده، همگي تحت طراحي، اجرا و نظارت بخش خصوصي بوده است و دولت هيچگونه دخل و تصرفي در اين حوزه نداشته است . از سويي ديگر با توجه به استخراج شاخص هاي اين نمونه هاي موردي موفق و انطباق آن با مسكن هاي شهري كه دولت در آن نقش اساسي داشته است، مشاهده مي شود كه مسكن هاي دولتي ساز هيچگونه از اين شاخصه ها را در ساخت و ساز نداشته است.