تحليل تحولات تفسير اجتماعي قرآن (با مطالعه موردي نظريه حكومتي اسلام)

No Title

تفسير اجتماعي يكي از گرايشهاي نوين تفسيري است، كه بيش از يك سده از پيدايي آن ميگذرد. با اينكه در آثار تفسيرپژوهي، جوانب آن شناسانده شده، اما تاكنون تحولات رخداده در آن و فراز و فرودهايش بررسي نگرديده است. از ديگرسو، از مهمترين مباحثي كه در تفاسير اجتماعي بازتاب زيادي دارد، تلاش مفسران جهت استنباط نظريه حكومتي اسلام است. اين پژوهش با روش توصيفي ـ تحليلي به تبيين و تحليل نظريه حكومتي اسلام از نگاه مفسران اجتماعي اهل سنت و شيعه مي‌پردازد و در صدد است، به طور نسبي، تحولات پديدآمده در اين دو فضاي علمي را بشناسد و در پي آن، برداشتي از كلّيّت تحولات رخداده در گرايش اجتماعي برنمايد. دو پرسش اصلي اين پژوهش چنين است: ديدگاه مفسران اجتماعي اهل سنت و شيعه در سده اخير، پيرامون نظريه حكومتي اسلام، دستخوش چه‌سان دگرگونيهايي شده است؟ درك اين دگرگونيها بروز چه تحولاتي را در گرايش اجتماعي مي نماياند؟ به نظر ميرسد نظريه حكومتي مفسران اهل سنت طي سده گذشته از نظر محتوايي تحول چنداني نيافته و تنها برخي اصلاحات شكلي متناسب با مباحث روز در آن ديده مي‌شود؛ در حالي كه گويا نظريه حكومتي مفسران شيعه همراه با تحول محتوايي و شكلي است. اين دگرگوني ـ به عنوان جزئي از كل ـ نشان مي دهد كه گرايش اجتماعي در فضاي تفسيرنگاري معاصر اهل سنت، عمدتاً به دليل چيرگي تفسير المنار بر ديگر تفاسير سني، به جز برخي تحولات شكلي، فراز و فرودي نداشته است؛ حال آنكه اين گرايش نزد مفسران اجتماعي شيعي، با پويايي و روزآمدي بيشتري همراه بوده و هست.

No Abstract