تجزيه‌و‌تحليل عدالت فضايي در دسترسي گروه‌هاي آسيب‌پذير به پارك‌هاي محله‌اي در شهر اروميه

اهداف: پارك‌هاي محله‌اي از جمله فضاهاي سبز شهري هستند كه با توجه به فشارهاي روحيرواني حاكم بر ساكنان محلات، همواره نقش فعالي براي روح‌بخشي به محله‌هاي شهري و ايجاد زندگي مفرح شهري دارند و از ديدگاه عدالت اجتماعي، بايستي براي همه افراد جامعه دسترس‌پذير باشند. اين پژوهش با هدف بررسي ميزان دسترسي گروه‌هاي آسيب‌پذير به پارك‌هاي محله‌اي انجام شد. روش‌شناسي: مطالعه توصيفي حاضر در سال ۱۳۹۹ با بررسي توزيع مكاني و فضايي پارك‌ها و فضاهاي سبز محلي شهر اروميه انجام شد. با مراجعه حضوري، اطلاعات كاربري‌هاي برداشت‌شده توسط معاونت شهرسازي و معماري شهرداري اروميه در سال ۱۳۹۹ و نتايج تفصيلي سرشماري عمومي نفوس و مسكن سال ۱۳۹۵ شهر اروميه جمع‌آوري شد. داده‌هاي مورد نياز وارد نرم‌افزار ARCGIS۱۰.۳ شد. چگونگي توزيع مكاني و فضايي پارك‌هاي محله‌اي در شهر اروميه مورد بررسي قرار گرفت و از روش‌هاي مركز متوسط و توزيع بيضوي انحرافي استاندارد (مركز ميانگين پارك‌هاي محله‌اي و چگونگي كشيدگي در توزيع آنها)، شاخص نزديك‌ترين همسايگي (به‌منظور مشخص‌شدن الگوي پراكنش پارك‌هاي محله‌اي) و مدل تخمين تراكم كرنل (جهت مشخص‌شدن تراكم برخورداري از پارك‌هاي محله‌اي) در نرم‌افزار ArcGIS ۱۰.۳ استفاده شد. در مرحله نهايي نيز با استفاده از مدل ماباك، نواحي ۱۵گانه شهر اروميه به‌لحاظ برخورداري گروه‌هاي آسيب‌پذير از پارك‌هاي محله‌اي رتبه‌بندي شدند. يافته‌ها: حدود ۳۷% از جمعيت گروه‌هاي آسيب‌پذير اروميه تحت پوشش پارك‌هاي محله‌اي و در بين گروه‌هاي آسيب‌پذير، حدود ۴۴% از جمعيت سالمند به پارك‌هاي محله‌اي دسترسي مناسبي داشتند. در مجموع از بين گروه‌هاي در معرض آسيب‌ شهر اروميه، به‌ترتيب سالمندان، بيكاران و زنان داراي بهترين شرايط و همچنين مهاجران، كودكان و بي‌سوادان داراي وضعيت نامناسب‌تري نسبت به ساير گروه‌ها بودند. علاوه‌بر اين، پراكنش پارك‌هاي محله‌اي در اروميه خوشه‌اي بوده و تمركز به سمت نواحي شرقي (بافت جديد) و مركزي (بافت قديمي) سوق پيدا كرده بود. نتايج رتبه‌بندي ماباك نشان داد كه ناحيه ۱ از منطقه ۱ (امتياز: ۰/۶۷۲۹۹۷)، رتبه اول برخوداري گروه‌هاي آسيب‌پذير آن از پارك‌هاي محله‌اي داشت و ناحيه ۳ منطقه ۲ (امتياز: ۰/۳۲۷) نيز رتبه آخر برخورداري را داشت. نتيجه‌گيري: در شهر اروميه، سرانه فضاي سبز محلي پايين است و در عين حال، توزيع نامناسب پارك‌هاي محله‌اي به‌گونه‌اي كه بسياري از افراد جامعه به‌ويژه گروه‌هاي آسيب‌پذير دسترسي مناسبي به اين خدمات را ندارند.