تحليل مفهوم منظر و رويكرد منظر از سطح نظري تا عرصۀ اجرايي: مرور ادبيات نظري

در سال‌هاي اخير رويكرد منظر در كنار ساير رويكردها، به‌ سبب ديدگاه جامع و تبيين پارادايم‌‌هاي نو در باز تعريف رابطه انسان و محيط به‌طور گسترده‌اي مورد توجه قرار گرفته است. با اين حال مفهوم واحد و دقيقي از چيستي و ماهيت آن ارائه نشده و وجود ادبيات نظري گسترده در رابطه با تعاريف منظر، ابهام در مفهوم و دشواري دركاربست آن را در پي داشته ‌است. هدف اين پژوهش تبيين ماهيت و ابعاد مختلف رويكرد منظر از طريق تدوين مدل مفهومي با روش تحليلي و مرور سيستماتيك از دو ديدگاه نظري و عملي ‌است. براساس يافته‌‌هاي اين پژوهش، منظر از ديدگاه نظري و برمبناي آراي صاحب‌نظران درقالب يك پديده عيني، كليت عيني-ذهني، پديده زمانيمكاني، تعامل ميان طبيعت و فرهنگ و يا يك سيستم پيچيده تعريف شده است. همچنين منظر از ديدگاه عملي كه رويكرد منظر خوانده مي‌شود، بينش كل‌‌نگر و وجه كاربردي‌‌شده از مفاهيم نظري است. بر مبناي مرور سيستماتيك پژوهش‌هاي پيشين رويكرد منظر بر سه مؤلفه ماهيت مفهومي، اصول و ويژگي‌ها و فرايندهاي مديريت استوار است. ماهيت آن مركب ‌از وجوه كالبدي-معنايي و تفسيري از چارچوب مفهومي منظر در سيستم انساني-محيطي است. اصول و ويژگي‌هاي برآمده از اين ماهيت، كل‌نگري، چندعملكردي، چندمقياسي وجود ذينفعان متعدد، فرارشته‌اي، مشاركت، پويايي (اكولوژيكي-اجتماعي)، پيچيدگي و مبتني بودن بر مكان است. همچنين مديريت و برنامه‌ريزي‌هاي يكپارچه، انطباقي، مشاركتي، زمينه‌گرا و تاب‌آور از استراتژي‌هاي اصلي رويكرد منظر در سطح مديريت بوده كه به واسطه دو فرايند برنامه‌‌ريزي-سياست‌‌گذاري و تصميم-پياده‌‌سازي منجر به ايجاد دستورالعمل‌هاي اجرايي مي‌شود. اين رويكرد از طريق نظارت و كنترل موردارزيابي قرار گرفته و به‌منظور بسط و توسعه به صورت فرايندي چرخ‌هاي و پيش‌رونده تحول مي‌يابد.