كلام و تكلم الاهي از ديدگاه صدرالدين شيرازي

صفت تكلم از صفات مشترك بين انسان و خدا است. در قرآن كريم و روايات نيز تكلم از اوصاف خدا قلمداد شده است. با اينكه كلام الاهي از مراتب مختلفي برخوردار است و تمام پهنهٔ هستي را شامل مي‌شود اما انديشوران اسلامي، از جمله اشاعره و معتزله، فقط به برخي از مراتبش توجه كرده‌اند. در نتيجه آيات و روايات به صورت صحيحي تبيين نشد و با دخالت انگيزه‌هاي سياسي به خونريزي‌هاي فراوان در جهان اسلام انجاميد. صدرالدين شيرازي بر اساس مباني حكمت متعاليه مانند اصالت و تشكيك وجود، نظريه عقول و عوالم سه‌گانه وجود، از يك سو مدعي وضع الفاظ براي روح معاني شد و از سوي ديگر تحت تأثير آيات و روايات، كلام الاهي را از انحصار كلام لفظي خارج كرد و چهار مرتبهٔ اصلي براي كلام الاهي ثابت كرد كه عبارت‌اند از: ظهور كلام در عالم اسماء، عقل، مثال و طبيعت. تحليل وي از حقيقت كلام الاهي مي‌تواند تبيين كامل‌تري از آيات و روايات مربوط به كلام الاهي پيش نهد و در نزاع دامنه‌دار بين اشاعره و معتزله در اين حوزه راه‌حل نويي مطرح كند.