تحليل مباني نظري و شواهد نقلي نظريه ميرزا مهدي اصفهاني در باب معاد جسماني

تحليل و بررسي بُن‌مايه‌هاي فكري ميرزا مهدي اصفهاني در مسئلهٔ معاد جسماني راه‌گشاي شناخت نظريهٔ وي با توجه به پشتوانهٔ ادلهٔ نقلي خواهد بود. اهتمام وافر اصفهاني به ظواهر نصوص منجر به مطرح‌شدن ديدگاهي مشابه نظريه متكلمان اسلامي شده است. اما بنيان انديشه اصفهاني بر مسائلي از قبيل خلقت انسان‌ها در عالم ذر، تعيين نوع طينت انسان‌ها، ورود به عالم دنيا و خلط طينت‌ها و سپس خروج از عالم دنيا و حشر و نشر بر اساس بدن دنيايي استوار است. گاهي اصفهاني منشأ فهم اين سِير را فضل و امتنان الاهي مي‌داند و گاه عدل و قسط. از اين رهگذر دو مسئله در منظومه فكري اصفهاني بسيار مهم و اساسي است: 1. توجه خاص به نصوص، بدون تأويل دلالي؛ 2. ضرورت انطباق تحليل و تبيين‌ها در مسئلهٔ معاد بر آيات و روايات. اصفهاني از لحاظ روش‌شناختي روي‌آوردي تكثّرگرا و بعضاً روشي وحدت‌گرا به مسئلهٔ معاد جسماني دارد. به تعبير ديگر، وي به دنبال اين است كه ميان ديدگاه‌هاي خود و آيات و روايات به نحو روشمند جمع كند و اين مبنا را تا آنجا پيش برده است كه تقريراتش را به مشكات انوار اهل بيت b منتسب دانسته است.