اثرات متقابل كلان‎ساختارهاي اجتماعي در پديدۀ سرقت علمي (مطالعۀ موردي: ايران)

در پژوهش حاضر، بررسي شده كه عوامل اجتماعي وقوع پديدۀ سرقت علمي با چه نظمي رخ مي دهند و به چه شيوۀ معتبري مي‌توان آن را توضيح داد. براي اين كار از روش مدل يابي معادلات ساختاري استفاده شده است. سه مدل مفهومي مستند (مدل ساختاري، مدل پارادايمي، و مدل سيستمي) ترسيم شده كه هفت سازۀ مشترك دارند. داده‌ها با پرسشنامۀ اعتباريابي‌شده‌اي كه با استفاده از اين هفت‌ سازه ساخته شده، از 540 نفر دانشجوي ارشد و دكتري 36 دانشگاه جامع كشور كه با نمونه‌گيري خوشه اي و سپس سيستماتيك انتخاب شده بودند، گردآوري گرديد و داده‌ها با نرم افزار »پي ال اس « نسخۀ 333 تحليل شد. نتايج نشان داد كه مدل سيستمي نظم رخداد را بهتر از بقيه نشان مي دهد و فرض يك رد شد. با توجه به اين مدل، نظم وقوع بدين‌ترتيب است كه سرمايه داري دولتي (اقتصاد رانتي، تخصص زدودگي و كالايي‌شدن دانش) و رسوبات فرهنگي (گفتمان هاي سنتي و علم ايدئولوژيك) به‌عنوان ورودي هاي سيستم اجتماعي-تكنيكي دانشگاه، منجر به فرايندهايي چون صورت گرايي پژوهشي (پژوهش ماشيني و غلبۀ وجه خطابي) و آموزش غيرانتقادي (نگاه آموزشي به پژوهش) مي‌شود، و خروجي آن ورودي ها و اين فرايندها، بي تفاوتي (مبادلۀ فاسد) و دانشگاه ديوان‌سالار (ارزيابي ايستا و ضعف كنترل) است. فرض دو تأييد شد و نشان داده شد كه متغيرهاي اقتصادي، اثر بيشتري نسبت به بقيۀ متغيرها دارند. فرض سه نيز رد شد و معلوم گرديد كه عامل »عادت وارۀ مَدرَسي « (اشرافيت علمي و تك‌افتادگي « متغير ميانجي مهم‌تري است.