وام‌واژه‌هاي فارسي و تحوّلات حوزۀ معنايي آن‌ها در زبان تركي آذري دو سوي رود ارس

زبان‌هاي تركي آذري و فارسي از ديرباز واژه‌هاي بسياري را داد و ستد كرده‌اند. در اين ميان، فراواني وام‌واژه‌هاي فارسي در زبان آذري بسيار بوده و حوزۀ معنايي آن‌ها دگرگون شده‌است. در مقالۀ حاضر برآنيم تا نخست، دگرگوني‌هاي حوزۀ معنايي واژه‌هاي قرضي فارسي در زبان آذري معاصر و سپس، سهم دگرگوني‌هاي معنايي واژه‌ها دو سوي ارس را بررسي كنيم. روش پژوهش توصيفيتحليلي است و بر مبناي انتخاب تصادفي و تكرارپذيري واژه‌ها انجام پذيرفته‌ كه بر پايه مطالعۀ كتاب‌ها، مقاله‌ها، روزنامه‌ها و مشاهدۀ رسانه‌هاي ديداري جمهوري آذربايجان به كار گرفته شده‌است. در اين راستا، گفتار مردم آذربايجان ايران نيز ملاك عمل قرار گرفته‌است. بر اين اساس، يافته‌هايي به دست آمد كه نشان مي‌دهند از ميان 22 واژۀ انتخابي، بيشتر واژه‌ها (12 مورد) دچار تخصيص معنايي شده و در زبان آذري معاصر مفهوم تازه يافته‌اند؛ برخي ديگر از آن‌ها (4 مورد) دايرۀ معنايي گسترده‌اي نسبت به اصل فارسي خود دارند؛ برخي ديگر از واژه‌هاي دخيل (6 مورد)، از قاعدۀ جايگزيني واژه‌ها پيروي كرده‌اند. در اين حوزه‌هاي معنايي، شرايط جغرافياي سياسي مؤثّر بوده و كاربرد واژه‌هاي دخيل در دو سوي ارس متفاوت از يك‌ديگر شده‌است. رويِ هم رفته، سهم دخل و تصرّف معنايي و بهره‌برداري از واژه‌هاي قرضي فارسي در زبان معاصر جمهوري آذربايجان به دليل پويايي زبان در پهنه‌هاي ملي و بين‌المللي، بيشتر است.