دستيابي به الگوي طراحي مسكن روستايي؛ مطالعۀ موردي: روستاي طزره دامغان

معماري روستايي ايران به‌لحاظ ماهيت كاركردي و پاسخ‌گو‌بودن به نيازهاي انساني، مجموعه‌اي همگن را با هويت كالبدي خاص تشكيل مي‌دهد كه هويت آن از مفهوم سكونت و شيوۀ زيست در روستا نشئت مي گيرد. با ورود تكنولوژي به عرصۀ زندگي روستايي و تغييرات ساختار اجتماعي و اقتصادي، الگوي معماري مسكن روستايي دستخوش دگرگوني و تحول گرديده است و امروزه اكثر خانه‌هاي روستايي با شرايط اقليمي و زيستي و سبك زندگي روستايي متناسب نيستند. در اين ميان، معماري بومي و اصيل روستايي ارزش‌هاي پايداري دارد كه مي‌تواند پس از شناسايي و تحليل، به‌عنوان الگويي مناسب در طراحي مسكن امروزي روستا استفاده شوند. از‌اين‌رو، هدف اصلي پژوهش حاضر، دستيابي به الگوي طراحي مسكن روستايي است. اين پژوهش از لحاظ هدف، كاربردي و از لحاظ روش، توصيفي‌تحليلي است. براي اين منظور، پس از مطالعۀ منابع كتابخانه‌اي در حوزۀ مسكن روستايي، ابتدا عوامل مؤثر در شكل‌گيري مسكن روستايي مشخص شده‌اند و سپس به‌وسيلۀ مطالعات ميداني، در روستاي طزره دامغان بررسي شده‌اند. نتايج پژوهش نشان مي‌دهند در روستاي طزره، عوامل اقتصادي و نوع معيشت خانواده در مساحت و تعداد ريزفضاهاي توده و حياط و ورودي تأثيرگذارند و وجود فضاي معيشتي طويله، امكان انعطاف‌پذيري مسكن روستايي را در گذر زمان فراهم كرده است. همچنين عوامل اجتماعي و فرهنگي در فرم نما، سلسله‌مراتب ورودي، نحوۀ قرارگيري توده نسبت به حياط و تعداد خانوارهاي ساكن يك خانه مؤثرند. عوامل محيطي حاكم بر روستاي طزره نيز در جهت‌گيري توده، شكل‌گيري پلكاني توده و حياط، تعداد و وسعت بازشوها، تعداد طبقات، حوزه‌بندي فضاها و نوع مصالح تأثيرگذارند. در ادامه، پنج الگوي شاخص مسكن روستاي طزره معرفي شده‌اند و سپس مشخصه‌هاي كالبدي‌عملكردي در ريزفضاها و اجزاي معماري اين الگوها تحليل گرديده‌اند. در نهايت، با تحليل الگوهاي شاخص معماري قديم روستاي طزره، استخراج الگو در قالب چهارچوبي كالبدي‌عملكردي ارائه شده است كه با توجه به محيط اقليمي روستا و نظام اجتماعي و اقتصادي روستاييان است و مي‌تواند براي طراحي مسكن معاصر روستا استفاده شود.