بررسي زبان الگوي ميادين تاريخي منطقه ‌يزد و تدوين قواعد طراحي ميادين شهري

كيفيت‌بخشي به ميدانهاي شهري معاصر بر پايه ي آموزه هاي بومي از موضوعات مورد توجه طراحان و دغدغه‌ي پژوهش حاضر است. اين پژوهش با فرض اينكه مي‌توان زبان الگوي ميادين تاريخي منطقه‌ي يزد را بازشناسي كرد، مي‌كوشد تا با كاربست نظريه‌ي زبان الگو، نحوه‌ي طراحي اين ميادين را نه صرفا در جهت توصيف ريخت‌شناسانه، بلكه براي كاربرد در طراحي ميادين و همچنين باز طراحي ميادين تاريخي، بررسي و تحليل نمايد. بنابراين با استفاده از ديدگاه‌هاي نظري و تجربيات كاربردي پيرامون نظريه‌ي زبان الگو، اين مقاله مترصد است تا روشي را براي بازشناسي الگوهاي طراحي تدوين و آن را در استخراج الگوهاي طراحي و همچنين نحوه‌ي ارتباطات ميان الگوها مورد استفاده قرار دهد تا يك شبكه از زبان الگوها تشكيل شود. بستر بازشناسي الگوها، ميادين تاريخي منطقه يزد (هفت ميدان شامل ميدان اميرچخماق، ميدان شاه، ميدان خان، ميدان وقت‌الساعه، ميدان قلعه، لرد فهادان و ميدان شاه‌نعمت‌الله ولي تفت) است كه مياديني كاملا ايراني هستند. اين هفت ميدان در مقياس‌ها و كاركردهاي متفاوت و از دوره‌هاي تاريخي گوناگون شامل دوره تيموري، صفوي و قاجاري انتخاب شده‌اند. پژوهش حاضر، توسعه‌ايكاربردي بوده و با روش كيفي و تاريخيتطبيقي انجام شده است. در روند بررسي مدلي كاربردي شامل چهار گام براي استخراج و بازشناسي الگوهاي طراحي تدوين شده است. گام اول، به مشاهده تجربي و استخراج تشابهات ميدان‌ها در بسترهاي متفاوت اختصاص دارد. در گام دوم، واژگان زبان الگو يا همان الگوهاي طراحي استخراج شده و اجزا و سطوح الگوها و همچنين الگوهاي عملكردي و ساختاري هر كدام تشريح شده‌اند. گام سوم، به تدوين روابط بين الگوها يا همان قواعد زبان الگو مي‌پردازد و گام چهارم نيز قواعدي كلي براي طراحي ميادين شهري تدوين مي‌كند. مهم‌ترين الگوهاي مستخرج شامل الگوي صحن خالي، نظام رنگي يك‌ترازه و دوترازه، فضاي محصور، هندسه‌ي مستطيلي، تركيب پلكاني، عنصر تكرارشونده طاقنماي پنج و هفتي، جهت‌گيري، سلسله‌مراتب، تعادل و تباين، ورودي‌هاي روبسته، پيوستگي فضايي و هم‌گرايي عملكردي هستند. نتيجه اين پژوهش تدوين سيزده قاعده براي طراحي ميادين است كه شامل وحدت، سلسله‌مراتب، تناسبات، بوم‌گرايي، جهت‌گيري فضا، تعادل، تباين فضايي، تداوم و پيوستگي، تنوع‌پذيري، هويت، همه‌شمولي، مردم‌واري و سادگي هستند.