بررسي ابعاد فساد و ناهنجاري حاكم بر ورزش قهرماني

پژوهش حاضر با هدف بررسي ابعاد فساد و ناهنجاري حاكم بر ورزش قهرماني ايران انجام شد. روش پژوهش توصيفيكاربردي بود كه شامل؛ شناسايي فساد از نظر حوزه‌هاي مرتبط با ورزش قهرماني و تعيين مؤلفه‌هاي فساد انجام شد. جامعه آماري پژوهش شامل 250 نفر از تمامي مديران فدراسيون و باشگاه­ هاي ورزشي، مربيان و بازيكنان باشگاه‌هاي ليگ حرفه­ اي، داوران بين‎المللي، اصحاب رسانه فعال در حوزه ورزش قهرماني و برخي از كارشناسان ورزشي در بخش ورزش قهرماني بودند. نمونه شامل 150 نفر از افراد مذكور بودند كه به روش نمونه­ گيري در دسترس انتخاب شدند. براي جمع ­آوري داده­ هاي لازم از پرسشنامه محقق­ ساخته شامل 46 سؤال در طيف 6 درجه ­اي ليكرت استفاده شد. اين پرسشنامه داراي 7 بعد و 7 شكل فساد مي­ باشد. داده ­ها با استفاده از ضريب همبستگي اسپيرمن و مدل‌سازي معادلات ساختاري از طريق نرم‌افزار SPSS19و PLS23تجزيه و تحليل شد. يافته‌ها نشان داد كه متغيرهاي فرهنگي– اجتماعي اولويت اول و متغيرهاي اقتصادي و سياسي بالاترين تأثير را در بعد فساد ورزشي داشتند. همچنين بالاترين رتبۀ شكل‌هاي فساد ورزشي مربوط به دوپينگ و تباني و پايين­ ترين رتبه نيز به مصرف الكل و روابط نامشروع اختصاص داشت. با توجه به برازش مطلوب مدل مفهومي فساد، اثرگذاري متغيرهاي مورد بررسي خوب گزارش شد. همچنين با توجه به بالا بودن شدت ضرايب اثر عوامل فرهنگي و اجتماعي و اقتصادي و سياسي در پژوهش، مي ­توان گفت كه اين بعد نقش بالايي در بروز فساد يا به عكس در پيشگيري از آن دارند و مي ­تواند مقدم بر ساير ابعاد در كانون توجهات ورزش در سطوح قهرماني كشور قرار گيرند.مقدمهاز آن جا كه درمان هر بيماري مستلزم شناخت دقيق آن است، اگر فرآيند مبارزه با فساد ورزشي را شامل مراحل تشخيص بيماري و سپس پيشگيري و درمان آن بدانيم، اهميت و ضرورت انجام مطالعه‌هاي آسيب شناسانه براي تدوين سياست‌ها و راهبردهايي منطبق بر شرايط داخلي و بومي، كاملاً آشكار خواهد بود (كوشكي و همكاران، 2020). فساد ورزشي يك نيروي يكپارچه و متمركز نيست كه بتوان آن را با نگاهي سطحي و يكسونگر نگريست و به‌وسيلۀ را‌ه‌حلي تك‌بعدي كنترل كرد، بلكه مستلزم استفاده از رهيافتي كلي‌نگر و چندبعدي است (قنبري و همكاران، 2019). بنابرابن علي­رغم وجود ورزشكاران حرفه­اي بسيار و وجود زيرساخت­هاي علمي و تجربي در ورزش­هاي مختلف، ابعاد وسيع و متفاوتي از فساد در ورزش حرفه­اي كشور ديده مي­شود كه بررسي اين مساله از اهميت ويژه­اي برخوردار است. از سوي ديگر با توجه به اينكه تحقيقات در اين زمينه در ايران بسيار ناچيز است، نياز به پژوهش گسترده و جامع در سطح كشور در جوانب مختلف احساس مي­شود. بنابراين سؤال اصلي پژوهش حاضر اين است كه ابعاد فساد و ناهنجاري­ها به چه شكلي درورزشقهرماني بروز پيدا مي­كند؟ ابزار پژوهشروش پژوهش حاضر توصيفيكاربردي بود كه شامل؛ شناسايي فساد از نظر حوزه‌هاي مرتبط با ورزش قهرماني و تعيين مؤلفه‌هاي فساد به روش كمي انجام شد. بر همين اساس ابتدا ضمن مطالعه مقالات علمي متعدد مرتبط با موضوع پژوهش و مصاحبه با اساتيد مديريت ورزشي و جامعه‌شناسي ورزش، به تهيه فهرستي از مرتبط­ترين و شناخته‌شده‌ترين متغيرهاي مطرح در زمينۀ فساد در ورزش قهرماني جهان و كشور كه بيشترين تكرار و تأكيد را در مقالات داشته پرداخته و پس از دريافت نظر كارشناسي اساتيد رشتۀ مديريت ورزشي و افراد متخصص در حوزۀ ورزش قهرماني، به منظور جمع­آوري داده­ها، پرسشنامۀ پژوهش طراحي گرديد. سعي شده است تا در تدوين پرسشنامه ابعاد مختلف سياسي، شرايط فرهنگي و اجتماعي هم‌خواني با جامعه ايران مدنظر قرار گيرد. براي جمع­آوري داده­هاي مورد نياز از پرسشنامه محقق ساخته شامل 46 سؤال در طيف 6 درجه­اي ليكرت در بين ذينفعان ورزش قهرماني استفاده شد. اين پرسشنامه داراي 7 بعد فساد (شامل؛ اقتصادي و سياسي، فرهنگي و اجتماعي، قانوني و حقوقي، ساختاري و مديريتي، آموزشي و تربيتي، رفتاري و اخلاقي، رسانه­اي و ارتباطي) و 7 شكل فساد (شامل؛ دوپينگ، تباني، مصرف مواد مخدر، تحصيل مال از طريق نامشروع، رواج خرافه­گرايي از جمله سحر و جادو، مصرف الكل، روابط نامشروع) مي باشد تجزيه‌وتحليل يافته‌هابر اساس نتايج ضريب مسير در جدول 2 مي­توان ميزان اولويت و شدت مؤلفه­هاي مؤثر بر فساد در ورزش قهرماني را شناسايي و بررسي كرد. همانطور كه مشاهده مي‌شود در رابطه با مؤلفه­هاي فساد اولويت اول با مؤلفه فرهنگي و اجتماعي و اولويت آخر نيز با مؤلفه رسانه­اي ارتباطي است.بر اساس نتايج ضريب مسير در جدول 3  مي­توان ميزان اولويت و شدت شكل فساد در ورزش قهرماني را شناسايي و بررسي كرد. همانطور كه مشاهده مي­شود در رابطه با اشكال فساد اولويت اول با دوپينگ و اولويت آخر نيز با روابط نامشروع است.بعد از بررسي برازش مدل‌هاي اندازه‌گيري نوبت به برازش مدل ساختاري پژوهش مي‌رسد. در بخش مدل ساختاري بر خلاف مدل‌هاي اندازه‌گيري، به سؤالات (متغيرهاي آشكار) كاري ندارد و تنها متغيرهاي پنهان همراه با روابط ميان آنها بررسي مي­گردد. ضمن اينكه در پژوهش حاضر از پركاربردترين معيارها براي برازش مدل ساختاري استفاده ‌شده است. اين معيارها عبارت از؛ ضريب معنادار (tvalues)، ضريب تعيين (R2) و ضريب قدرت پيش‌بيني (Q2) است. همچنين براي بررسي برازش مدل ساختاري پژوهش از چندين معيار استفاده شد كه اولين و اساسي­ترين معيار، ضرايب معني­داري t يا همان مقادير tvalues مي­باشد كه فقط صحت رابطه را نشان مي­دهند و شدت رابطه بين متغيرها را نمي­توان با آن سنجيد. در شكل 2 مدل مربوط به مقادير tvalues ارائه ‌شده است. نتيجه‌گيرياين پژوهش با هدف بررسي ابعاد فساد و ناهنجاري حاكم بر ورزش قهرماني انجام شد. فساد ورزشي در كشورهاي مختلف و حتي بين بخش‌هاي دروني هر كشور متفاوت است. كشورها تلاش دارند با نگاهي كل‌نگر، همه‌سونگر و نظام‌مند، شرايط و موقعيت كنوني را تحليل و با تكيه بر توانمندي‌ها به مهم‌ترين و اساسي‌ترين مسايل در مورد فساد پاسخ مؤثر و مناسب بدهند. مطالعات صورت گرفته در اين زمينه مي‌تواند ضمن شناسايي ابعاد و شكل‌هاي مختلف فساد ورزشي، راهكارهاي عملي و كاربردي را براي مقابله با فساد ورزشي در اختيار تصميم‌گيران حوزه ورزش قرار دهد. طبق نتايج تحقيق ضعف باورهاي اخلاقي و ارزش‌هاي انساني، كاهش سطح وجدان‌كاري و انضباط اجتماعي در جامعه، بالا رفتن فردگرايي، ناهماهنگي ميان ارزش‌ها و راه‌هاي دستيابي به آن­ها، چيرگي روابط بر ضوابط، ضعف فرهنگ سازماني در ميان مديران و كارمندان، وجود فرهنگ وفاداري درون سازماني، گسترش و استمرار فساد و ضعف كنترل اجتماعي همگي از معضلات يك جامعه است كه خواه ناخواه از جامعه به باشگاه­ها و سطح ورزش قهرماني و سازمان­هاي مربوطه منتقل و موجب آلودگي و فساد مي‌گردد. از طرفي فساد اقتصادي باعث بروز تبعيض در جامعه، نابرابري بين طبقات جامعه مي‌شود كه اين اتفاقات انگيزه و اميد به آينده را در دل افرادي كه سال‌ها كار سالم انجام داده‌اند از بين مي‌برد. همچنين ساختار هر سازماني در هر صورتي ضدفساد است كه علاوه بر فرهنگ سازماني خاص آن بتواند، ساختاري تو در تو را براي اعمال نظارت مستقيم و غيرمستقيم فراهم كند. بايد توجه كرد كه حجم دولت و نهادهاي دولتي بسيار بزرگتر از ضرورت آن است و به‌نظر مي‌رسد كه بهتر است حجم دولت و نهادهاي دولتي با شيوه‌هاي مختلف كوچك شود و بدنه‌هاي غيرضروري هر نهاد از تشكيلاتش حذف شود و نهادهاي موازي ادغام شوند.  همچنين با توجه به تفاوت فرهنگي افراد كه در هر سازمان وجود دارد، برخي محققان به مقولۀ آموزش جهت كاهش زمينه‌هاي فساد اشاره كرده‌اند. از آنجا كه از آموزش به عنوان زير ساخت توسعه نام برده‌ شده است، در واقع تحقيقات نشان مي‌دهد كه بيشتر انحرافات اخلاقي و بزهكاري‌هاي رفتاري در بزرگسالان نتيجه عدم تربيت و برخورد صحيح والدين در دوران اوليه رشد و آغاز سال‌هاي زندگي است. از طرفي نيز نقش رسانه‌ها در فساد در واقع نقشي دوسويه است كه هم مي‌تواند تسهيل كننده و هم نقش يك مبارز و افشاگر تمام عيار را بازي كند. از اين رو و در بسياري از كشورها از رسانه‌ها به عنوان ديده‌‌بان‌هاي نهادها استفاده مي‌گردد ولي اين در صورتي است كه خود رسانه‌ها درگير آلودگي در ورزش و يا هر باشگاه و يا سازماني نگردد.