ارزيابي اثربخشي ورزش صبحگاهي بر سلامت رواني و برخي عوامل آمادگي جسماني شهروندان شهرستان مرند

هدف تحقيق حاضر بررسي تأثير ورزش صبحگاهي بر سلامت رواني و برخي عوامل آمادگي جسماني شهروندان شهرستان مرند بود. مواد و روش‌ها: 68 نفر به صورت در دسترس انتخاب و در دو گروه تجربي (34 نفر) و گروه كنترل (34 نفر) به صورت تصادفي ساده قرار گرفتند. گروه تجربي به مدت 3 ماه و هر هفته 4 جلسه به مدت 45 الي60 دقيقه ورزش صبحگاهي زير نظر محققين تحقيق انجام دادند. براي سنجش سلامت رواني افراد از پرسشنامه سلامت عمومي فرم 28 سؤالي گلدبرگ و هيلر (1979) و براي سنجش انعطاف‌پذيري از آزمون نشستن و رسيدن، براي سنجش تعادل ايستا از آزمون ايستادن روي يك پا، براي سنجش تعادل پويا از آزمون بالا و پايين رفتن از پله و براي سنجش قدرت اندام تحتاني، تعداد نشستن و برخاستن از صندلي در زمان 30 ثانيه، به عنوان ابزارهاي تحقيق استفاده شد. در نهايت، داده‌هاي جمع‌آوري شده با استفاده از آزمون t زوجي براي مقايسه پيش آزمونپس آزمون و براي مقايسه تفاوت‌هاي بين گروهي از آزمون t مستقل در سطح معني‌داري 0.05 مورد تجزيه ‌و تحليل قرار گرفت. نتايج تحقيق حاضر نشان داد افراد شركت كننده در ورزش صبحگاهي در تمامي متغييرهاي تحقيق حاضر به طور معني‌داري بهتر از افراد بي تحرك عمل كردند (0.05p ). باتوجه به يافته‌هاي اين پژوهش به نظر مي‌رسد ورزش صبحگاهي مي‌تواند به عنوان روشي مفيد جهت افزايش آمادگي جسماني و سلامت رواني افراد سالمند مورد استفاده قرار گيرد. مقدمهامروزه يكي از عوامل مهم بر سلامت افراد، ورزش و فعاليت بدني است و بر پويايي عملكرد و نشاط كودكان، نوجوانان، بزرگسالان و سالمندان تأثيرگذار است. سبك زندگي غير فعال و تغذيه نامناسب سبب افزايش بيماري‌هاي قلبي عروقي و چاقي شده است (يولاندا و اوليرا، 2012). در حالي كه ورزش به ظاهر فوايدي متعددي براي شركت‌كنندگان در سراسر جهان فراهم مي‌سازد، اما سطح مشاركت ورزشي رو به كاهش و يا راكد رفته است (چليپ، 2006). در ميان ورزش‌ها، ورزش صبحگاهي يكي از ورزش‌هاي مفيد براي تمامي سنين مي‌باشد. ورزش صبحگاهي نه‌تنها سبب تغييرات مثبت فيزيولوژيكي و جسماني شده بلكه تأثيرات بسيار مفيد روحي و رواني را به همراه دارد. بر اساس برخي ديدگاه‌ها، ورزش به‌عنوان واسطه و عامل ارتباط بين فرد با خودش و يا ديگران است، اين شناخت جنبه‌اي مي‌تواند در سازگاري‌هاي اجتماعي و شخصيت دخيل باشد (احمدي و همكاران، 2017). همچنين ورزش در هنگام صبح به جهت استفاده از هواي تميز صبحگاهي، در كاركرد سيستم‌هاي مختلف بدن در مقايسه با ورزش در زمان‌هاي ديگر مفيدتر مي‌باشد و همچنين با استنشاق هواي تميز صبحگاهي سطح هوشياري روان انسان بالاتر مي‌رود كه اين خود سبب آرامش بيشتر و كاهش ميزان استرس و اضطراب مي‌گردد (دانوارد و همكاران، 2011). عدم اثبات كاركردهاي ورزش صبحگاهي بر تمامي فاكتورها و همچنين نبود ارزيابي‌هاي علمي سبب گرديده است تا شواهد علمي مناسبي در خصوص كاركردهاي ورزشي در ابعاد مختلف در ميان گروه‌هاي شركت‌كننده در ورزش صبحگاهي در دست نباشد. اين مسأله سبب گرديده است تا تحقيق حاضر با هدف ارزيابي اثربخشي ورزش صبحگاهي بر عملكرد جسماني و رواني شهروندان شهرستان مرند طراحي و اجرا گردد. از اين‌رو سؤال اصلي تحقيق حاضر اين مي‌باشد كه آيا ورزش صبحگاهي بر عملكرد جسمي و رواني شهروندان شهرستان مرند تأثيرگذار مي‌باشد؟ ابزار پژوهشتحقيق حاضر از نوع نيمه تجربي با طرح پيش‌آزمون پس‌آزمون با گروه كنترل مي‌باشد. جامعه آماري تحقيق حاضر شامل 84 نفر از سالمندان زن و مرد كه در دامنه سني 60 الي 70 سال قرار داشتند مي‌باشد. از بين آن‌ها 68 نفر به صورت در دسترس انتخاب و در دو گروه تجربي (34 نفر) و گروه كنترل (34 نفر) به صورت تصادفي ساده قرار گرفتند. گروه تجربي به مدت 3 ماه و هر هفته 4 جلسه به مدت 45 الي60 دقيقه ورزش صبحگاهي زير نظر محقيقين تحقيق انجام دادند. براي بررسي سلامت رواني آزمودني‌ها، از پرسشنامه سلامت عمومي فرم 28 سؤالي استفاده شد. اين پرسشنامه، توسط گلدبرگ و هيلر (1979) ارائه شده است و داراي 4 مقياس فرعي مي‌باشد كه عبارتند از: علائم جسماني (نگرشي كه فرد در اين پرسشنامه، به وضعيت جسماني، در ارتباط با سلامت يا عدم سلامت آن دارا مي‌باشد)، علائم اضطرابي و اختلال خواب (موارد ناخوشايندي كه با اصطلاحاتي مانند نگراني، دلشوره، وحشت و ترس بيان مي‌شود). كاركرد اجتماعي (طرز تفكر فرد، در ارتباط با كاركرد اجتماعي خويش در اجتماع و در ارتباط با افراد ديگر) و علائم افسردگي (نوعي اختلال خلقي كه 2 مشخصه عمده آن، نااميدي و غمگيني مي‌باشد و در آن، فرد علاوه بر اين 2 مشخصه، احساس بي كفايتي و بي‌ارزشي مي‌نمايد). تجزيه‌وتحليل يافته‌هانتايج آزمون t زوجي نشان دادند كه در نشانه‌هاي جسماني (0.858)، اضطراب (0.398)، كاركرد اجتماعي (0.432) و افسردگي (0.695) پيش‌آزمون پس‌آزمون در گروه كنترل اختلاف معني‌داري وجود ندارد. ولي نشانه‌هاي جسماني (0.023)، اضطراب (0.001)، كاركرد اجتماعي (0.008) و افسردگي (0.03) پيش‌آزمون پس‌آزمون در گروه تجربي اختلاف معني‌داري وجود دارد.نتايج آزمون t زوجي نشان دادند كه در ميزان در ميزان تعادل ايستا (0.987)، تعادل پويا (0.211)، قدرت عضلاني (0.435) و انعطاف‌پذيري (0.885) پيش‌آزمون  پس‌آزمون در گروه كنترل اختلاف معني‌داري وجود ندارد. ولي ميزان ميزان تعادل ايستا (0.001)، تعادل پويا (0.018)، قدرت عضلاني (0.031) و انعطاف‌پذيري (0.001) پيش‌آزمون پس‌آزمون در گروه تجربي اختلاف معني‌داري وجود دارد. نتيجه‌گيريبدون شك ورزش‌هاي صبحگاهي را مي‌توان يكي از اين راهكارها دانست كه همراه با متمدن شدن انسان شكل كامل‌تري به خود گرفته است. با توجه به پيشينه تحقيق حاضر ورزش‌هاي صبحگاهي مي‌تواند تأثيرات مثبت فيزيولوژيكي و روانشناختي فراواني مانند: كاهش وزن، بهبود كنترل آن، افزايش تراكم استخواني و جلوگيري از پوكي استخوان، كاهش ضربان قلب استراحتي، كاهش فشار خون، كاهش خطر ابتلا به انواع بيماريهاي قلبي عروقي، كاهش ميزان خطر ابتلا به انواع بيماريها و جلوگيري از اضطراب و افسردگي را براي افراد سالمند به دنبال داشته باشد (غلامعلي و نورشاهي، 2012). همچنين مشاهده مي‌شود تأثير حركات منظم و تمرينات ورزشي در بخش‌هاي مختلف سيستماتيك بدني در افراد، تأثير مهم و چشم گير دارد و باعث افزايش سلامت افراد و در نتيجه سلامت خانواده و جامعه مي‌شود. اكنون در شرايطي كه در كشورمان ميانگين سن در حال افزايش است، نياز جامعه به تحقيق و مطالعه در اين زمينه و بررسي چالش‌هايي كه وجود دارد يا در آينده به وجود مي‌آيد، ضروري است. با مطالعه بيشتر در اين مورد و با انجام راهبردهاي عملي و ايجاد زمينه لازم و بسترسازي مناسب از سوي مسئولين و دست اندركاران، كشورمان به سوي جامعه سالم سالمندي سوق مي‌يابد. از سوي ديگر، نياز به ارائه راهكارهاي مناسب و مفيد، محققان ما را نيز در انجام مطالعه و تحقيق در اين زمينه مصمم مي‌كند.