تبيين و بررسي تجلّي خداوند از نگاه آيين ياري (اهل حق) و عرفان اسلامي

تجلّي خداوند مبناي بنيادين و پايۀ اساسي جهان‌بيني و هستي‌شناسي آيين يارسان (اهل حق) است كه با فلسفه‌اي خاص به آن پرداخته‌اند. در اين نگرش، انسان‌هاي برجسته، يا متجلّي از ذات حق‌اند يا جلوه‌گاه صفت او. تبيين نكردن و تمييز ندادن بين «تجلّي ذات» حق با «ذات» و تعيّنات و صور آن منشأ اساسي تفسيرها و تأويل‌هاي نارسا يا نادرست بوده است. اين مقاله با روشي توصيفي‌‌ـ‌‌تحليلي، به دنبال بررسي و ريشه‌يابي باورمندي‌هاي آييني اهل حق با تكيه بر متون اصلي آن‌ها است و مسألۀ «تجلّي ذات» حق را تحليل كرده است. نگارندگان به اين نتيجۀ كلّي دست يافته‌اند كه نظر به تنوّع معنايي «ذات» در متون كلامي آيين ياري، «تجلّي ذات» در مراتب «يايي» و «دُرّي» و «خاوندكاري» متفاوت‌اند؛ در نتيجه كيفيت «تجلّي ذات» در انسان و نظام «مظهريت» در بطن متون آييني، علي‌‌رغم تحريف‌هايي ناشي از كم‌اطلاعي گويندگان دوره‌هاي كلامي اهل حق، تقريباً هم‌سو و شبيه به مباني عرفان نظري مكتب ابن‌‌عربي است و با باور شفاهي مردم و كلام‌دانان يارسان متفاوت است. همچنين نشان مي‌دهد كه كُنه مباني متون معرفتي اين آيين براي پيروان آن به خوبي معلوم نيست!