مطالعه تطبيقي ديوارنگاري در خانه‌هاي ايران و تركيه در بستر تعامل با دنياي غرب (نمونه موردي؛ خانه هاي قاجاري تبريز و عثماني توكات)

An Adaptive Study of Murals in Iranian and Turkish Homes in the Context of Interaction with the West World (Case Study; Qajar Houses of Tabriz and Ottoman Tokat)

به‌دليل ارتباط جهان اسلام با غرب و ورود عناصر غربي تغييري عميق در هنر ديوارنگاري ايجاد شد. ديوارنگاري كه قبل از سدۀ 18م در اختيار دربار قرار داشت، با كم‌رنگ شدن جنبۀ درباري‌اش، جنبۀ مردمي پيدا كرد و بين مردم مقبوليت يافت و در فضاهاي خانه‌هاي افراد اعيان جامعه بروز نمود. نقاشي‌هاي ديواري در خانه‌هاي تاريخي دو شهر تبريز و توكات دردورۀهاي قاجار و عثماني كه از مهم‌ترين حكومت‌هاي جهان اسلام بوده‌اند، مي‌توانند منبع خوبي براي شناسايي و بررسي نقوش باشند. اين پژوهش، با روش توصيفي-تحليلي بر پايۀ مطالعات كتابخانه‌اي در پي پاسخ به اين سؤالات است كه تغييرات رخ‌داده در جامعۀ قاجار و عثماني، موجب چه تغييراتي در ديوارنگاري‌ها گرديد؟ ديوارنگاري‌هاي قاجاري و عثماني چه وجوه اشتراك و تمايز، از نظر ويژگي‌هاي مضامين تصويري، با هم ديگر دارند؟ براين اساس پژوهش حاضر با بررسي ديوارنگاري‌هاي خانه‌هاي شهرهاي تبريز و توكات، بر اساس مدارك تصويري و نوشتاري موجود به شناسايي، دسته‌بندي و مقايسۀ تطبيقي نقوش مي‌پردازد. نتيجۀ بررسي‌ها نشان داد ديوارنگاري‌ها را مي‌توان از دو منظر موضوعات و شيوۀ اجرا بررسي كرد. به فراخور مبحث، مضامين موجود در ديوارنگاري‌ها به سه دستۀ اصلي (نقوش انساني-حيواني، نقوش معماري - طبيعت و نقوش تزييني) تقسيم گرديد. پس از بررسي نقوش مشخص گرديد كه تصاوير داراي تشابهات و تمايزاتي در مضامين و تكنيك‌ها با هم ديگر دارند. علي‌رغم اشتراكي مانند ماهيت تصوير، اصول و قواعد كه عدم‌تسلط بر قواعد، به‌وضوح در نمونه‌ها ديده مي‌شود تمايزاتي به‌علت مختصات مكاني تبريز و توكات به وجود آمده‌اند. از عمدۀ تمايزات مي‌توان به متنوع بودن نقوش و رنگ، كيفيت بالاتر و نحوۀ اجراي بهتر نقوش قاجاري به‌دليل پايبندي به اصول نگارگري ايراني نسبت به نقوش عثماني اشاره كرد. همچنين نزديكي و ارتباط بيش‌تر عثمانيان با دنياي غرب و التقاط‌گرايي و تأثير بيش‌تر، مهم‌ترين دليل براي بروز تمايز بين ديوارنگاري‌هاي دو دورۀ قاجار و عثماني باشد.

Due to the connection of the Islamic world with the West and entrance of Western elementsa change in mural painting art happened. The mural that was in the possession of the court before the 18th century by fading out of its court aspect it appeared in houses of nobles. Murals had in the historical houses two cities of Tabriz and Tokat of the Qajar and Ottoman periods can be a good source for studying and investigating designs. research according to descriptive-analytical method with library studies trying to answer the questions that renovations in Qajar and Ottoman society, caused what of changes in the murals? what are the commonalities and differences between Qajar and Ottoman murals in terms of visual themes characteristics? The present study, identifies, categorizes and compares by surveying the murals of houses in the cities of Tabrizand Tokatbased visual and written documents. The results showed that murals can be studied from two perspectives topics and methods of execution. According to the topic the themes in the murals were divided into three main categories (human-animal, nature-architectural and decorative). After investigating, it was found that images have similarities and differences in themes and techniques. Despite the commonalities such as the nature of the image and the principles and rules the lack of mastery of the rules is clearly seen in the examples. Distinctions have been made due to the locative coordinates of Tabriz and Tokat. One of the main differences is the variety of patterns and colors, higher quality and better execution of Qajar motifs due to adherence to the principles of Iranian painting compared to Ottoman motifs. also the closeness and connection of the Ottomans with the West world, eclecticism and greater influence is the most important reason of the distinction between the murals of the Qajar and Ottoman periods.