آيكونوگرافي و خوانش نگاره عقاب در دوران هخامنشي

Iconography and Reading of Eagle Paintings during the Achaemenid Period

استفاده از نقوش و نمادها در هنر ايران جايگاه والايي داشته است. اين نقوش دربردارنده تجارب فرهنگي و معتقدات مذهبي دوران خود هستند؛ بنابراين به فهم بهتر سير تحول انديشه‌هاي مردم دوران خود كمك مي‌كنند. يكي از شاخصه‌هاي مهم آثار هنري هخامنشي نقوش تزييني به‌كار‌ رفته در آن است كه تأثير عميقي بر هنر دوره‌هاي مختلف تاريخي بعد از خود گذاشته است. يكي از نقش‌هاي پر تكراري كه در هنر هخامنشي استفاده شده، عقاب است كه با آسمان و خورشيد پيوند داشت. هخامنشيان همواره از نقوشي در آثار هنري‌شان بهره مي‌بردند كه بر قدرت و مشروعيت آنان تأكيد داشت. نقش عقاب در عمده‌ترين رسانه‌هاي هنري دوره هخامنشي يعني پرچم، معماري، زيورآلات و نقش‌برجسته ترسيم شده ‌است. اين پژوهش در پي دستيبابي به پاسخ سوالات زير است: 1. در بررسي آيكونوگرافي نگاره عقاب، چه مواردي به‌ عنوان ارزش نمادين اين آثار مشاهده مي‌شوند؟ 2. چرا نقش عقاب بارها در رسانه‌هاي هنري هخامنشي پديدار شده است؟ 3. چرا در بيشتر داده‌هاي فرهنگي بر بال گشوده اين پرنده تأكيد شده ‌است؟ مسئله تحقيق با تمركز بر رابطه اين نقش در دوران هخامنشي با تحليل آيكونوگرافي طرح شد. پژوهش حاضر از نوع توصيفي-تحليلي و روش تحقيق آن، آيكونوگرافي است. گردآوري اطلاعات با استفاده از داده‌هاي كتابخانه‌اي، اساطيري و ميداني است. در همين راستا براي تبيين مفاهيم نهفته در پس اين نقش نمادين و به‌منظور دست‌يابي به ارزش‌ها و مفاهيم بنيادين آن با تكيه بر روش آيكونوگرافي ابتدا نقوش توصيف و سپس تحليل شد‌ه‌اند. نتايج نشان مي‌دهد نقش عقاب، نقشي همگاني است و با توجه به ويژگي‌هاي عقاب با بال گسترده كهن‌ الگوي الوهيت است؛ بنابراين شاهان هخامنشي از يك كهن‌الگوي جانوري براي فرافكني قدرت و مشروعيت به اتباعشان بهره بردند.

Motifs and symbols have had a high status in Iranian art. These motifs contain the experiences, cultural and religious beliefs of their time, so they help to understand better the evolution of the thoughts of the people of their time. One of the important features of Achaemenid works of art is the decorative motifs used in it, affecting the art of different historical periods profoundly. One of the most frequent motifs used in Achaemenid art is the eagle, a bird associated with the sky and the sun. The Achaemenids always used motifs to emphasize their power and legitimacy in their works of art. The eagle's role has been depicted in the main artistic media of the Achaemenid period, namely flags, architecture, ornaments, and embossed designs. This research seeks to address the following questions: 1. Studying the Eagle's iconography, what items are seen as the symbolic value of these works? 2. Why has the eagle's role repeatedly appeared in the Achaemenid art media? 3. an‎d why is it emphasized in most cultural data on the open wings of this bird? The research question focused on the relationship between this role in the Achaemenid period and its iconographic analysis. The present research is descriptive-analytical, and the method is iconography. Gathering information was done using libraries, mythological and field. In this regard, the designs are first described and then analyzed to explain the concepts behind this symbolic role and achieve its values and basic concepts relying on the iconographic method. The results showed that the eagle's role is universal, and according to the characteristics of the wide-winged eagle, it is the archetype of divinity. Thus the Achaemenid kings used an animal archetype to project power and legitimacy to their subjects.