انواع تحول در دانش انساني؛ از نظر تا عمل

تحول دانش انساني از جمله مباحثي است كه در جامعه‌شناسي معرفت با بررسي روابط تحولات انديشه‌اي و ديگر عوامل اجتماعي و همچنين فلسفه علم، با پرداختن به موضوع روش علمي و تمايز ميان علم و غير علم و ويژگي‌هاي آن همچون قلمرو، ماهيت و عينيت، بررسي مي‌شود. اما طرح اين مهم نه صرفاً بحثي وابسته به زمينه‌هاي اجتماعي پس از انقلاب اسلامي، بلكه در تمامي تعاملات تمدني غرب و شرق و مهم‌تر از آن تعاملات علمي ميان باورمندان و دانشمندان در طول تاريخ ردپا دارد. موضوع مقاله حاضر آنكه رويكردهاي مختلفي در جامعه‌شناسي معرفت و فلسفه علم در باب امكان تحول در دانش، پيوند ايمان و دانش، جايگاه عقل و وحي، راه‌هاي كسب و توليد علم سخن گفته‌اند كه از جمله ايشان متفكران مسلماني بودند كه به‌واسطه نفي محوريت اروپا و اسلام‌خواهي، درصدد طرح دانشي متعهد به پيش‌فرض‌هاي غيرغربي و اسلامي و همواره متهم به ادعاي مديريت علم از خواستگاهي غيرعلمي و حتي سياسي بودند. هدف مقاله حاضر آنست كه با بازخواني انتقادي مسائل مطرح در مورد تحول دانش انساني، امكان چنين تغييري در دانش را بررسي كند. روش مورد استفاده در اين مقاله رويكرد نظري و تحليل محتواي كيفي با رويكرد انتقادي بوده است. نتيجه بررسي‌ها حاكي از آن است كه تحول در دانش انساني معاني مختلفي داشته كه در بررسي انتقادي آراي معتقدان و منتقدان كنكاش شده و امكان نظري و عملي اين تحول تا زمينه‌هاي تاريخي و اجتماعي نسبت علم و دين پيگيري شده و عملكرد جريان تحول‌خواه در ايران مورد بررسي انتقادي قرار گرفته است.