چالش‌هاي همكاري‌ دولت‌ها در نظام حكمراني زيست‌محيط جهاني

گستردگي و ماهيت مرزگذر مسائل زيست‌محيطي از يك‌سو و اجماع معرفتي مبني بر فوريت تهديدهاي ناشي از تخريب محيط‌زيست از سويي ديگر، كشورها را در چند دهه اخير به اين واداشته تا در چارچوب موافقت‌نامه‌هاي چندجانبه، رژيم‌هاي متعددي براي تدبير مسائل زيست‌محيطي تعبيه كنند. با اين ‌حال عملكرد اين رژيم‌ها از لحاظ ميزان انطباق‌پذيري و رعايت‌پذيري به‌استثناي چند مورد، چندان كارآمد و مؤثر نبوده است. هدف مقاله حاضر پاسخ‌گويي به اين سؤال است كه چرا با وجود آگاهي فزاينده جامعه جهاني در مورد تهديدات ناشي از تخريب محيط‌زيست، همكاري‌ دولت‌ها در عمل با چالش روبرو بوده است؟ يافته‌هاي پژوهش گوياي اين موضوع است كه جايگاه متفاوت كشورها در نظام بين‌الملل، موجب شكل‌گيري نظام‌هايي مختلف از همبستگي‌هاي شناختي و هويت‌هاي جمعي در ميان كشورها شده كه نتيجه آن تفاوت در ارجحيت‌هاي آن‌هاست. در حالي‌كه در نزد كشورهاي توسعه‌يافته مشكلاتي مثل آلودگي هوا، كاهش لايه اوزون و خطر از بين‌رفتن تنوع‌زيستي در اولويت است، دغدغه كشورهاي درحال‌توسعه دست‌يابي به توسعه پايدار و ريشه‌كني فقر است. چنين وضعيتي موجب كاهش در ميزان نهادينگي ارزش‌هاي زيست‌محيطي و به ‌تبع آن ناكارآمدي رژيم‌هاي بين‌المللي براي رفع اين تهديدات شده است. روش تحقيق مبتني بر استدلال شرطي خلاف واقع يا برهان خلف است. نتيجه كلي مقاله اين است كه با تغيير انگاره‌هاي مربوط به طبيعت و محيط‌زيست و نيز اعمال اصلاحاتي در سازوكارها و روندهاي حاكم بر نظام تصميم‌گيري مي‌توان به بهبود كارآمدي رژيم‌هاي زيست‌محيطي كمك كرد.