تعيين الگوي بهينه توليد و واردات گندم در ايران: كاربرد برنامه‌ريزي آرماني

Determining the optimal pattern for production and import of wheat in Iran: Application of goal programming

هدف از اين پژوهش، تعيين الگوي بهينه اقتصادي توليد و واردات گندم با در نظر گرفتن شرايط خطرپذيري موجود، در ايران مي­باشد. به اين منظور، با توجه به بررسي چند هدف به­طور همزمان، مدل برنامه ­ريزي آرماني به ­كار گرفته شد. آرمان­هاي مد نظر در اين پژوهش مشتمل بر آرمان­هاي سود، ريسك توليد و ريسك قيمت مي­باشند. اطلاعات مورد نياز براي انجام اين پژوهش از مركز آمار ايران، وزارت جهاد كشاورزي، سازمان خوار باركشاورزي (فائو) در سال 1399گرد­آوري شد. از نرم­ افزار GAMS براي برآورد مدل استفاده شد. نتايج بررسي از برآورد مدل آرماني نشان داد با درنظر گرفتن همه­ ي هدف­ها مدنظر، استان‌هاي خوزستان، فارس، آذربايجان شرقي و غربي، اردبيل، خرسان رضوي و شمالي، كردستان، كرمانشاه، گلستان، لرستان، همدان، ايلام، بوشهر، اصفهان، مركزي و سيستان و بلوچستان براي گندم آبي وارد الگوي كشت بهينه شدند. همچنين استان‌هاي آذربايجان شرقي و غربي، كردستان، خوزستان، اردبيل، زنجان، خراسان رضوي، گلستان براي گندم ديم به­ عنوان توليدكننده در نظر گرفته شدند. بنابر نتايج به­ دست آمده، استان­هاي خراسان رضوي و كردستان با سطح زيركشتي معادل با 886371/5 و 509971/3 بالاترين سطح زيركشت را به­ ترتيب براي گندم آبي و گندم ديم به­ خود اختصاص دادند. همچنين برابر با نتايج الگوي بهينه واردات، كشورهاي استراليا، قزاقستان، روسيه، سوئيس، امارات متحده عربي، هلند، اتريش و آلمان به ­عنوان واردكننده گندم وارد الگوي نهايي شدند. با توجه به نتايج بررسي، به­ منظور رسيدن به هدف خودكفايي و حذف كامل واردات برمبناي چشم‌انداز مورد نظر كشور، مي­توان پيشنهاد كرد كه توليدكنندگان و سياست‌گذاران به ­سمت استان‌هاي واردشده در الگو حركت كنند و دولت سرمايه كافي براي توليد گندم در اين استان‌ها را فراهم سازد. همچنين با توجه به تأثير ريسك در تصميم­ گيري، توسعه ابزار رويارويي با ريسك پيشنهاد و تاكيد مي ­شود.

Introduction The wheat market in Iran is strongly influenced by government policies. Official statistics shows that despite the efforts made, protectionist policies have not been properly implemented, and achieving sustainable wheat production and self-sufficiency is still unavaliable. The present study seeks to provide an optimal model of wheat production and import according to various quantitative and economic indicators so that in addition to considering the constraints facing the country in the production and import of this product, the risk of wheat production in the country and price risk due to the imported product were included in the model. Materials and Method since the existence several objectives, the GP model was used. The goals include production, import, performance risk and price . For the production goal, a level of production threshold was considered through the ten-year average of wheat production in the country. The import goal was also defined based on the decrease in imports, taking into account the ten-year average of imports of this product. CVaR was used to determine the risk threshold in the performance and price risk goal. Data were collected from the Statistics Center of Iran, Ministry of Jihad Agriculture and FAO in 2020. Results and discussion The results of estimating the goal model showed that considering all the objectives, the provinces of Khuzestan, Fars, East and West Azerbaijan, Ardabil, Khorsan Razavi and North, Kurdistan, Kermanshah, Golestan, Lorestan, Hamedan, Ilam, Bushehr, Isfahan, Markazi and Sistan and Baluchestan for irrigated wheat and the provinces of East and West Azerbaijan, Kurdistan, Khuzestan, Ardabil, Zanjan, Khorasan Razavi, Golestan for Rainfed wheat. Khorasan Razavi and Kurdistan provinces had the highest cultivation levels for irrigated wheat and Rainfed wheat, respectively. Australia, Kazakhstan, Russia, Switzerland, the United Arab Emirates, the Netherlands, Austria were the optimal import pattern. Suggestion In order to achieve the goal of self-sufficiency, it is recommended that the attention of producers and policymakers move to the provinces included in the model and provide sufficient capital for wheat production in there.