سنجش كارايي فني بيمارستان‌هاي دانشگاه علوم پزشكي شهركرد با استفاده از رويكرد تركيبي تحليل مؤلفه‌هاي اصلي و تحليل پوششي داده‌ها

زمينه و هدف: سنجش كارايي بيمارستان‌ها با توجه به سهم بالاي بودجه اختصاص يافته و نيز لزوم تضمين بهترين شيوه استفاده از منابع كمياب، اهميت ويژه‌اي دارد. هدف اين مطالعه تعيين كارايي فني بيمارستان‌هاي دانشگاه علوم پزشكي شهركرد با استفاده از روش تركيبي تحليل مؤلفه‌هاي اصلي و تحليل پوششي داده‌ها بود. روش پژوهش: اين پژوهش يك مطالعه تحليلي و از نظر زماني مقطعي بود كه به منظور سنجش كارايي فني تمامي 8 بيمارستان تابعه دانشگاه علوم پزشكي شهركرد انجام شد. اطلاعات مورد نياز از واحد آمار و مدارك پزشكي هر بيمارستان جمع آوري گرديد. جهت افزايش قدرت تمايز بين واحدهاي كارا و ناكارا، افزايش دقت پژوهش و تمايز بيشتر بين بيمارستان‌ها از نظر كارايي، ابتدا با استفاده از روش تحليل مؤلفه‌هاي اصلي و بهره‌گيري از نرم افزار SPSS 16 تعداد 17 شاخص ورودي و خروجي تعديل و به 3 مؤلفه متناسب با تعداد بيمارستان‌هاي مورد بررسي تبديل شدند. با انجام تحليل مؤلفه‌هاي اصلي، 7 متغير ورودي مورد مطالعه به 7 مؤلفه اصلي ورودي تبديل شدند كه از اين ميان، مؤلفه اول كه حدود 83 درصد از پراكندگي داده‌ها را بازگو مي‌كرد به عنوان مؤلفه اصلي ورودي انتخاب شد و چون تأثير بيشتري از متغيرهاي منابع انساني گرفته بود به عنوان شاخص نيروي انساني نام گذاري شد. همچنين از بين متغيرهاي ستانده نيز 2 مؤلفه خروجي اول كه 76 درصد از واريانس داده‌ها را بازگو مي‌كردند به عنوان 2 مؤلفه اصلي خروجي براي ادامه مطالعه انتخاب شدند كه به ترتيب بيشترين تأثير را از متغيرهاي تعداد پذيرش و مدت اقامت بيماران گرفته بودند. سپس مؤلفه‌هاي ورودي و خروجي تعديل شده وارد نرم افزار Windeap 2.1 شده و با فرض بازدهي ثابت و متغير نسبت به مقياس، كارايي فني بيمارستان‌ها محاسبه و رتبه آن‌ها مشخص شد. به منظور بررسي تأثير استفاده از روش تركيبي به جاي روش معمولي سنجش كارايي نتايج حاصل از انجام روش تحليل مؤلفه‌هاي اصلي -تحليل پوششي داده‌ها با نتايج حاصل از روش معمولي تحليل پوششي داده‌ها مقايسه شد. يافته‌ها: نتايج انجام تحليل پوششي داده‌ها روي مؤلفه‌هاي اصلي استخراج شده نشان داد ظرفيت ارتقاء كارايي فني بيمارستان‌ها به ميزان 15 درصد (كارايي فني: 0/852) وجود دارد. همچنين در 1 بيمارستان از مجموعه مورد مطالعه بازدهي صعودي، 3 بيمارستان بازدهي نزولي و 4 بيمارستان بازدهي ثابت نسبت به مقياس داشتند. 3 بيمارستان داراي كارايي فني 1، 2 بيمارستان داراي كارايي فني بين 0/80 تا 1 و 3 بيمارستان كارايي فني كمتر از 0/80 داشتند. از نظر كارايي مقياس 50 درصد بيمارستان‌ها و از نظر كارايي مديريت نيز 62/5 درصد كارايي 1 داشتند. نتيجه گيري: ميانگين كارايي فني كل، كارايي مديريت و كارايي مقياس براساس روش معمول تحليل فراگير به ترتيب 0/999، 1 و 0/999 محاسبه شد؛ درحاليكه در صورت استفاده از روش تركيبي ميانگين كارايي فني كل، كارايي مديريت و كارايي مقياس به ترتيب 0/852، 0/947 و 0/902 به‌دست آمد. نتايج مويد اين موضوع است كه استفاده از روش تحليل مؤلفه‌هاي اصلي با توجه به نقش مهمي كه در كاهش هم‌خطي‌ها دارد موجب افزايش دقت در پژوهش و تمايز بيشتر بين بيمارستان‌ها از نظر كارايي مي‌شود.