تعيين ميزان توليد و مصرف گونه‌هاي مرتعي در مراتع بادامستان استان زنجان

Determination of production and consumption of range species in Badamestan rangelands of Zanjan province

ظرفيت مرتع به عوامل متعددي ازجمله مقدار توليد علوفه بستگي دارد. توليد علوفه در طي فصل چرا و سال‌هاي مختلف متفاوت است. هدف از مشخص كردن ظرفيت چرا، تعيين مقدار توليد علوفه در طي فصل چرا هست. به‌منظور تعيين ميزان توليد و مصرف علوفه در مراحل مختلف رويشي، اين طرح به مدت 4 سال (89-1386) با انتخاب 18 گونه چند‌ساله به همراه گونه‌هاي يك‌ساله در مراتع بادامستان زنجان به اجرا درآمد. بدين منظور با شروع فصل چرا و ورود دام به مرتع، ميزان علوفه باقيمانده پس از چراي دام تا زمان خروج دام با فواصل يك‌ماهه برداشت شد. توليد در داخل قطعه محصور و مجاور مورداندازه‌گيري و ميزان مصرف هر گونه تعيين شد. داده‌هاي حاصل از توليد و مصرف گونه‌ها در ماه‌ها و سال‌هاي مورد‌بررسي در قالب طرح آماري كاملاً تصادفي تجزيه و سپس تحليل گرديد. نتايج تجزيه واريانس مركب نشان داد كه توليد در سال‌ها و ماه‌هاي مختلف فصل رشد متفاوت بود (01/0P<). بيش‌ترين مقدار توليد در سال 1388 و كمترين آن در سال 1387 ثبت شد. نسبت علوفه توليدشده در سال نامساعد به سال مساعد 50 درصد بود، به‌عبارت‌ديگر توليد علوفه در سال 88 دو برابر سال 87 بود. اين نسبت در گونه‌ها بين 13 تا 79 درصد بود. اوج توليد ماهانه مرتع در خردادماه بود و در بيشتر گونه‌ها نيز همين‌طور بود. ميانگين توليد مرتع در بررسي چهارساله، حدود 650 كيلوگرم در هكتار و سهم سه گونه Festuca ovina، Bromus tomentellus و Tanacetum polycephalum به ترتيب 24، 20 و 11 درصد بود. بيشترين مقدار مصرف علوفه در ماه تير و سپس در مردادماه اتفاق افتاد. در طول دوره چرا به‌طور متوسط حدود 71 درصد علوفه توليد‌شده مرتع توسط دام استفاده شد. حداقل مصرف در گونه Phlomis olivieri (37 درصد) و حداكثر آن در گونه Silene ampullata (100 درصد) بود.

Rangelands capacity depends on several factors, including the amount of forage production. Forage production varies during the grazing period and different years. The goal of determining grazing capacity is to estimate the forage production within the grazing period. This project was carried out over a period of 4 years (2006-2010) to determine forage production and consumption at different stages of growth. For this purpose, at the beginning of grazing season, the amount of forage remaining after grazing until the exit time of livestock was harvested at one-month intervals. Forage production was measured within the enclosed and adjacent area, and the amount of consumption of each species was determined. The collected data were analyzed based on a completely randomized design. The combined analysis of variance showed that production was significantly different (P<0.01) in years and months of the growing season. The highest amount of production was recorded in 2009 and the lowest in 2008. The ratio of forage produced in unfavorable to favorable years was 50%. In other words, forage production in 2009 was double that of 2008. This ratio was 13% to 79% among species. The peak of monthly rangeland production was in June and was the same for most species. The average rangelands production at the four-year study was about 650 kg/ha, and the contribution of three species Festuca ovina, Bromus tomentellus, and Tanacetum polycephalum were 24%, 20%, and 11%, respectively. The highest forage consumption was recorded in July and then in August. On average, about 71% of forage production was consumed during the grazing season. The lowest and the highest forage consumption was observed for Phlomis olivier (37%) and Silene ampullata (100%), respectively.