تصويرسازي انتقادي در نشريات محلي اواخر دوره قاجار (مطالعه موردي: كاشف اسرار، مشهد)

با رشد رويكرد تفكر آزاد و به‌تبع آن جنبش مشروطه، جريان‌هاي گوناگوني در عرصه مطبوعات دوره قاجار ايجاد شد كه ازجمله آن‌ها آغاز تصويرسازي انتقادي با رويكردهاي سياسياجتماعي بود. ازجمله مطبوعات محلي در دوره حكمراني احمدشاه (1344-1327ق/ 1925-1909م)، كاشف اسرار نخستين نشريه انتقادي مصورِ مشهد بود. اين نشريه كه انتشار سال اول آن در 1321ق/ 1913ق در تهران آغاز شد، با سفر مؤسس و مدير آن، ابوالقاسم پروردين (مؤيد الشريعه گيلاني)، انتشار سال دوم آن از اواخر شوال 1332ق/ سپتامبر 1914م در مشهد ادامه يافت و همزمان با جنگ جهاني اول طي 17 شماره و به مدت شش ماه تا 7 ربيع‌الاول 1333ق/ 3 فوريه 1914م با استفاده توأمان از شيوۀ چاپ سنگي و چاپ سربي جهت توليد تصوير و متن در چاپخانه طوس، ادامه يافت. هدف اين پژوهش با تكيه‌بر روش توصيفيتحليلي پاسخ به اين پرسش است كه تصويرسازي‌هاي نشريه كاشف­اسرارِ مشهد داراي چه مضامين، برخوردار از چه رويكرد و با چه اهدافي بوده است؟ يافته‌ها با توجه به شماره‌هاي موجود از سال دوم (3 الي 17) حاكي از آن است كه نقطه كانوني توجه مدير اين نشريه، انتقاد از عملكرد وزيران و نمايندگان مجلس و متعاقباً نمايش نارضايتي توده جامعه از عملكرد آنان بود و در اين بين، گاه اشاره به معضلاتي همچون مصرف مواد افيوني، لغو امتياز نشريات و تبليغ از نماينده­اي خاص به‌صورت محدود، مدنظر قرار داشت. متعاقباً، تصويرسازِ ناشناس اين نشريه، وظيفه بيان اين نگرش و رويكرد را در قالب گفتماني بصري جهت درك تمامي اقشار جامعه (به‌ويژه اقشار فاقد سواد)، عهده‌دار بود.