بررسي و نقد رابطۀ اسما و صفات با ذات الهي از منظر سيد حيدر آملي

كشف رابطۀ ميان ذات با اسما و صفات الهي، همواره يكي از دغدغه هاي بزرگ دين‌پژوهان بوده است. پژوهش حاضر در پي اين دغدغه و بر اساس پرسش اصلي«رابطۀ ذات و صفات الهي در نظام فكري سيد حيدر آملي چگونه تبيين مي شود؟» شكل گرفته است. جستار حاضر با اين خط مشي كه ابتدا مطالب مرتبط با موضوع، جمع آوري و كدگذاري شده و سپس با چينش منطقي در جهت رسيدن به نتيجه سامان يافته اند. در نهايت نتايج حاصله پس از تحليل گزارش شده اند. اين نتايج عبارتند از: سيد حيدر آملي اسما و صفات الهي مجراي ظهور مرتبي ذات الهي معرفي مي كند، البته با توجه به تفكيك ناپذيري اسما و صفات به نظر مي رسد اين دو در يك مرتبه، قرار مي گيرند؛ در نظام فكري سيد حيدر آملي، اسما عين ذات معرفي شده است، اما دلايل او براي عينيت مخدوش به نظر رسيده است و در نهايت عمل كرد او در اثبات اين مدعا موفق ارزيابي نشده است؛ با بازسازي استدلال بر غيريت از ميان سخنان سيد حيدر آملي، در مواضعي او متمايل به نظريۀ غيريت ارزيابي شده است؛ راه برون رفت از اين تضاد دروني يافتن وجه جمعي ميان عينيت و غيرت خواهد بود؛ به نظر مي رسد وجه جمع عينيت و غيريت، نظريۀ «اسما و صفات، تجلي ذات» است، چرا كه با يك اعتبار تجلي غير از ذات و تنزل ذات از مقام اطلاق است و از سوي ديگر تجلي از متجلي (تجلي كننده) جدايي ندارد. اين نظريه در آثار سيد حيدر وجود ندارد، اما نظام انديشه اي او با اين نظريه سازگارتر به نظر مي رسد.