تحليل عوامل مؤثر بر ناپايداري جمعيت سكونتگاه‌هاي روستايي (مورد مطالعه: استان كردستان)

Analysis of Factors Affecting Population Unsustainability in Rural Settlements: A Case Study of Kurdistan Province of Iran

بررسي تحولات جمعيت روستايي استان كردستان در شش دهه اخير نشان مي‌دهد كه روستاهاي اين استان همواره روند غالب ناپايداري جمعيتي را طي كرده‌اند. بر اين اساس، هدف پژوهش كاربردي حاضر شناسايي مهم‌ترين عوامل تأثيرگذار بر اين پديده در مناطق روستايي و روش آن نيز توصيفي- تحليلي با رويكرد پيمايشي بود. بدين منظور، نخست، با محاسبه نرخ رشد جمعيت در طول سه دهه از سال 1365 تا 1395، طبقه‌بندي شهرستان‌هاي مورد مطالعه در سه طبقه (ناپايدار، نسبتاً پايدار، پايدار) صورت گرفت و در مجموع، 23 روستا به‌عنوان روستاهاي نمونه از هر سه طبقه انتخاب شدند؛ سپس، با استفاده رابطه كوكران، 264 خانوار با روش نمونه‌گيري خوشه‌اي و طبقه‌بندي‌شده در تابستان و پاييز 1398 به‌عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. توزيع فضايي پايداري سكونتگاه‌هاي روستايي با استفاده از نرم‌افزار GIS در منطقه مورد مطالعه نشان داد كه به لحاظ جمعيتي، وضعيت 56 دهستان ناپايدار، 23 دهستان نسبتاً ناپايدار و شش دهستان پايدار است. نتايج رگرسيون گام به گام نيز نشان داد كه در تأثيرگذاري بر ناپايداري جمعيت سكونتگاه‌هاي روستايي در منطقه مورد مطالعه، عوامل اقتصادي، كالبدي، محيطي و اجتماعي، به‌ترتيب، با ضرايب بتاي 0/511، 0/487، 0/363 و 0/218، در رتبه‌هاي اول تا چهارم قرار دارند.

Studying the rural population developments in Kurdistan province of Iran in the last six decades shows that the villages of this province have always been in a downward trend. Accordingly, the present study aimed at determining the most important factors affecting this phenomenon in the studied villages. It was a descriptive-analytical research with a survey approach. For this purpose, the population growth rate was firstly calculated over three decades from 1986 to 2016; and the studied counties were categorized into three classes (unsustainable, relatively sustainable, and sustainable); then, there were selected a total of 23 villages as sample villages and also 264 households as sample size using Cochran formula in a cluster classified sampling method in summer and autumn of 2019. The spatial distribution of sustainability of rural settlements using the GIS software in the studied area indicated the condition of 56 villages as unsustainable, 23 as relatively unsustainable and 6 villages as sustainable. The results of multivariate regression showed that in terms of influencing the unsustainability of the population of rural settlements in the studied area, the economic, physical, environmental and social factors were in the first to fourth ranks, with beta coefficients of 0.511, 0.478, 0.363 and 0.218, respectively.