تحليلي بر تاب‌آوري سكونتگاه‌هاي روستايي در برابر زمين‌لرزه: مطالعه موردي روستاهاي كوهستاني و جلگه‌اي شهرستان آمل

Analyzing the Resilience of Rural Settlements against Earthquakes: A Case Study of Mountainous and Plain Villages of Amol County in Iran

با توجه به شدت آسيب‌پذيري روستاهاي ايران در برابر حوادث پيش‌بيني‌نشده، رعايت استانداردها به‌ويژه براي ساخت بناهاي مقاومتر در برابر زمين‌لرزه ضروري و اجتناب‌ناپذير است. از اينرو، مطالعه توصيفي- تحليلي و ميداني حاضر با هدف بررسي ميزان تاب‌آوري روستاهاي كوهستاني و جلگه‌اي و كاهش خسارات احتمالي ناشي از زلزله در شهرستان آمل انجام شد. جامعه آماري تحقيق شامل خانوارهاي ساكن چهار روستاي كوهستاني و چهار روستاي جلگه‌اي بود كه از آن ميان، با استفاده از رابطه كوكران، 270 نفر از سرپرستان خانوار به‌عنوان جامعه نمونه انتخاب شدند. گردآوري داده‌ها با بهره‌گيري از روش‌هاي مشاهده و مصاحبه سازمان‌يافته و نيز پرسشنامه صورت گرفت و براي سنجش و تحليل داده‌ها نيز ازمدل تحليل خوشه‌اي سلسله‌مراتبي استفاده شد. طي فرآيند خوشه‌بندي، روستاهاي مورد مطالعه، از نظر ميزان تاب‌آوري در برابر زمين‌لرزه، به چهار خوشه متفاوت طبقه‌بندي شدند. نتايج مطالعه نشان داد كه تك‌روستاي خوشه اول و روستاهاي خوشه دوم واقع در منطقه كوهستاني، به‌ترتيب، آسيب‌پذيرترين روستاها محسوب مي‌شوند و روستاهاي خوشه سوم و تك‌روستاي خوشه چهارم واقع در نواحي جلگه‌اي نيز به‌ترتيب، از ميزان تاب‌آوري بالاتري در برابر زلزله برخوردارند.

Due to the severe vulnerability of Iranian villages to unforeseen events, compliance with standards is especially necessary and inevitable for the construction of buildings more resistant to earthquakes. Therefore, this descriptive-analytical and field study aimed at investigating the resilience of mountainous and plain villages and reduce the possible damage caused by the earthquake in Amol County of Mazandaran province in Iran. The statistical population of the study included households living in four mountain villages and four plain villages, from which, using Cochran's formula, 270 household heads were selected as the sample size. The required data were collected through observation and structured interview methods as well as a questionnaire; in addition, a hierarchical cluster analysis model was used to measure and analyze the data. During the clustering process, the studied villages were classified into four different clusters in terms of seismic resistance. The study results showed that the single village of the first cluster and the villages of the second cluster located in the mountainous region were the most vulnerable villages, and the villages of the third cluster and the single village of the fourth cluster located in the plains had higher resistance to earthquakes, respectively.