برآورد شاخص هاي جريان محيط زيستي در پايين دست سدهاي گلستان و وشمگير

Estimation of Environmental Flow Indicators in the Downstream of Golestan and Voshmgir Dams

جريان رودخانه اي يكي از منابع آبي مهم است كه براي مصارف مختلف ‌اهميت دارد و روند تغييرات آن در مديريت منابع آب ضروري است و از طرفي، جريان رودخانه اي توسط سدها، انحراف جريان، جريان برگشتي و توسعۀ شهري تحت تأثير قرار مي‌گيرد و منجر به مسائل مختلفي از جمله وقوع خشكسالي، كاهش آبدهي و مسائل محيط زيستي ميشود. هدف تحقيق حاضر، برآورد 34 شاخص جريان محيط زيستي در پاييندست سدهاي گلستان و وشمگير با استفاده از نرم افزار IHA نسخۀ 7/1 است. براي انجام اين كار، ايستگاه هاي هيدرومتري گنبد و قزاقلي در پايين دست سد گلستان براي بررسي اثر احداث سد گلستان و ايستگاه هيدرومتري آققلا به منظور بررسي اثر احداث سد وشمگير مد نظر قرار گرفتند. همچنين، به منظور بررسي وضعيت تغيير اقليم در منطقۀ مطالعه‌شده، وجود روند در مقادير متغيرهاي اقليمي بارش، دما و تبخير و تعرق با استفاده آزمون من-كندال و شيب سن در سطح اطمينان 1 و 5 درصد ارزيابي شد. نتايج آزمون روند نشان داد ‌تغيير در متغيرهاي اقليمي اغلب به صورت افزايش بارش و دما و روند معنادار افزايشي و كاهشي تبخير و تعرق است. همچنين، نتايج نشان داد دبي اوج پالس هاي بالاي جريان در ايستگاه هاي هيدرومتري گنبد، قزاقلي و آققلا به ترتيب 28، 38 و 30/5 مترمكعب بر ثانيه با فراواني صفر، دو و يك روزه در دورۀ بعد از احداث سدها است. دبي اوج شاخص سيلاب هاي كوچك در ايستگاه هاي هيدرومتري گنبد، قزاقلي و آققلا به ترتيب 46، 107 و 149/8 مترمكعب بر ثانيه با فراواني صفر روزه، سدهاي گلستان و وشمگير به دليل اثر خودتنظيمي سبب روند كاهشي اين شاخص شده اند. با توجه به شاخص سيلاب هاي بزرگ مي توان نتيجه گرفت كه در ايستگاه هاي گنبد و قزاقلي دبي اوج شاخص سيلاب هاي بزرگ با مقدار صفر مترمكعب بر ثانيه روند كاهشي و در ايستگاه آققلا دبي اوج با مقدار 274 مترمكعب بر ثانيه، روند كاهشي نشان مي دهد. در نهايت، به دليل اثر خودتنظيمي سدهاي گلستان و وشمگير باعث كاهش تغييرات ماهانه و سيلاب هاي بزرگ و كوچك جريان شده و در بيشتر ماه هاي سال، دبي جريان در دورههاي بعد از احداث سدها كمتر است. نتايج حاصل از اين تجزيه‌و‌تحليل مي‌تواند در تصميم گيري در مورد مسائل مديريت پايدار منابع آب براي تدوين برنامۀ مديريت حوضه در آينده استفاده شود.

According to the results of the trend test, the changes in climatic variables have often been in an increasing trend in precipitation and temperature and a significant increasing or decreasing trend in evapotranspiration. The results also showed that peak discharge of high current pulses rates in Gonbad, Ghazaghli and Agh Ghala hydrometric stations are 28, 38 and 30.5 m3/s with a frequency of zero-, two- and one-day in the period after the construction of dams, respectively. The peak discharge indicator of small floods in Gonbad, Ghazaghli and Agh Ghala hydrometric stations are 46, 107 and 149.8 m3/s with a frequency of zero-day, respectively, Golestan and Voshmgir dams have been caused a decreasing trend in this indicator due to self-regularity of the dams. Finally, according to the large Flood indicators, it can be concluded that in Gonbad and Ghazaghli stations, peak discharge of the large floods indicator with a flow rate of zero m3/s has a decreasing trend and in Agh Ghala station with a flow rate of 274 m3/s shows a decreasing trend. Finnally, due to self-regulatory effect of Golestan and Voshmgir dams dams have been caused low monthly changes and large and small floods and in the most months of the year, the flow discharge is lower in the periods after the construction of the dams. The results of this analysis can be used the decision-making on sustainable water resources management issues for future watershed management plans.