ارزيابي نقش سيلاب‌ها در تغيير بستر رودخانه‌ها و تأثير آن بر جوامع روستايي مطالعۀ موردي: رودخانۀ خرم‌آباد

سيل به‌عنوان شايع‌ترين مخاطره طبيعي در طول دهه‌هاي گذشته، پيامدهاي محيطي و اقتصادي اجتماعي زيادي را در درون دشت‌هاي سيلابي ايجاد كرده است. از آنجا كه فعاليت‌هاي كشاورزي حريم رودخانه‌ها در دشت‌هاي سيلابي كه در اصطلاح محلي چم ناميده مي‌شوند، انجام مي‌گيرد، بنابراين وقوع سيلاب و تغيير بستر رودخانه‌ها مي‌تواند باعث از بين رفتن زمين‌هاي كشاورزي در محدوده چم ها شود. وقوع سيلاب 12 فروردين سال 1398 در رودخانه خرم‌آباد، باعث تغيير بستر رودخانه در بخش‌هاي زيادي از رودخانه و فرسايش زمين‌هاي كشاورزي چم ها، تخريب باغات و كانال‌هاي انتقال آب به مزارع برنج گرديد. هدف از اين تحقيق، ارزيابي تغييرات بستر رودخانه در نتيجه سيلاب و فرسايش زمين‌هاي كشاورزي چم ها كه معيشت سكونت‌گاه‌هاي روستايي اطراف رودخانه وابسته به آن‌هاست، مي‌باشد. از ابزار مختلفي مانند تصاوير ماهواره‌اي Sentinel قبل(2 فروردين) و بعد از سيلاب(1 ارديبهشت)، تصاوير گوگل ارث و نرم‌افزارهاي Arc GIS و ENVI جهت تحليل بخش‌هاي مختلف تحقيق استفاده‌شده است. نتايج تحقيق نشان مي‌دهد كه بستر رودخانه در چندين نقطه عريض‌تر و جابجا شده و در مسير ديگري جريان يافته است. دليل جابجايي‌ها، شدت سيلاب، رسوبات سست و فرسايش پذير آبرفتي و دخالت‌هاي جوامع روستايي به شكل گسترش زمين‌هاي كشاورزي در چم هاي حاشيه رودخانه بوده است. جابجا و عريض شدن بستر رودخانه، سبب فرسايش زمين‌هاي كشاورزي 20 چم مورد مطالعه به ميزان 3/48 هكتار و كاهش برداشت برنج به مقدار 7/95 تن شده است. از ديگر نتايج تحقيق مي‌توان به آسيب‌پذيري روستاها بر اساس ميزان خسارت ناشي از فرسايش چم ها و كاهش برداشت برنج اشاره نمود، به‌طوري‌كه بيشترين خسارت به روستاهاي پايين‌دست و كمترين خسارت به روستاهاي در بالادست رودخانه وارد شده است.