ارزيابي رفتار مورفولوژيكي برخي از ژنوتيپ هاي برنج تحت تنش خشكي

مقدمه و هدف: تنش خشكي محدوديت عمده اي براي توليد و ثبات عملكرد محصولات زراعي مي باشد. تجزيه و تحليل صفات زايشي و پاسخ آنها به خشكي مي تواند براي شناسايي ژنوتيپ هاي برنج متحمل به خشكي مفيد باشد. هدف از اين مطالعه، ارزيابي رفتار مورفولوژيكي برخي از ژنوتيپ هاي برنج تحت شرايط محيطي متفاوت در مرحله زايشي بود. مواد و روش ها: اين مطالعه در گلخانه تحقيقاتي دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري بصورت آزمايش فاكتوريل بر پايه طرح كاملا تصادفي در سال زراعي1397 انجام گرفت. فاكتورهاي آزمايش شامل ژنوتيپ هاي برنج (IR64‌ حساس به خشكي و ژنوتيپ هايDinorado و Moroberecan متحمل به خشكي) و شرايط محيطي (آبياري نرمال و آبياري مجدد) بودند. يافته ها: تجزيه واريانس داده ها نشان داد كه اثر ژنوتيپ، شرايط محيطي و اثر متقابل ژنوتيپ × شرايط محيط براي صفات مورد مطالعه تفاوت معني داري دارد كه بيانگر اين امر مي باشد كه ژنوتيپ هاي برنج مورد مطالعه در شرايط محيطي مختلف، رفتار متفاوتي دارند. مقايسه ضرايب همبستگي ساده بين صفات مختلف ژنوتيپ هاي برنج تحت آبياري نرمال نشان داد كه عملكرد با تعداد پنجه (0/97 ) همبستگي مثبت و معني داري دارد. اما تحت تنش خشكي عملكرد با تعداد پنجه (0/69 ) همبستگي منفي و با صفات طول برگ پرچم، طول و وزن خوشه، تعداد خوشه چه اوليه و ثانويه، تعداد دانه پر در خوشه و درصد باروري خوشه همبستگي مثبت و معني داري داشته است. نتايج حاصل از رگرسيون گام به گام براي توجيه تغييرات عملكرد ژنوتيپ هاي برنج بر اساس صفات مورفولويكي مورد مطالعه تحت شرايط آبياري نرمال صفات تعداد پنجه، وزن صددانه و تعداد خوشه چه ثانويه و در شرايط تنش خشكي صفات تعداد دانه پر در خوشه و وزن خوشه را به عنوان مهمترين صفات تبيين كننده تغييرات معرفي نمودند. مقايسه ضرايب مسير عملكرد و اجزاي عملكرد نشان داد كه تحت شرايط آبياري نرمال تعداد پنجه (0/652)، اما تحت شرايط تنش خشكي صفت تعداد دانه پر در خوشه (1/513) بيشترين اثر مستقيم را روي عملكرد داشتند. به طوريكه در تنش خشكي بيشترين ضريب همبستگي را صفت تعداد دانه پر در خوشه با عملكرد دانه (0/931 = r) نشان داد. نتيجه گيري: بطوركلي ژنوتيپ IR64 تحت تاثير تنش خشكي براي صفات عملكرد و اجزاي عملكرد (نظير طول خوشه، وزن خوشه، تعداد دانه پر در خوشه و درصد باروري خوشه) كاهش بيشتري نسبت به ژنوتيپ هاي متحمل نشان داد.