بررسي پايداري عملكرد دانه برخي ارقام كلزا (Brassica napus L.) با استفاده از روش GGE biplot

مقدمه و هدف: كلزا يكي از مهترين گياهان روغني در ايران و جهان مي‌باشد. با توجه به وابستگي ايران به واردات دانه هاي روغني و وجود شرايط مناسب براي توليد اين محصول، تعيين ژنوتيپ هاي پايدار از نظر عملكرد دانه و توصيه بهترين ژنوتيپ ها براي گروه هاي محيطي مختلف ضروري است. مواد و روش ها: به ‌منظور مطالعه اثر برهمكنش ژنوتيپ و محيط، تعداد 10 رقم كلزا در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در پنج منطقه شامل بيرجند، كرج، كاشمر، سنندج و شيراز در سال زراعي 981397، كشت و از نظر عملكرد دانه ارزيابي شدند. يافته ها: نتايج تجزيه واريانس مركب عملكرد دانه نشان داد كه اثر محيط، تيمار و اثر متقابل ژنوتيپ × محيط معني‌دار مي‌باشد. محيط، ژنوتيپ و اثر متقابل ژنوتيپ × محيط به ترتيب 74، 12 و 14 درصد از واريانس داده ها را به خود اختصاص دادند. در بين محيط‌ها بيشترين ميزان عملكرد دانه مربوط به كرج با ميانگين عملكرد 51/6 تن در هكتار بود. در بين ارقام بيشترين عملكرد دانه مربوط به Hyola401 و Okapi به ترتيب برابر با 5/54 و 5/20 تن در هكتار بود. مؤلفه‌هاي اول و دوم در روش GGE biplot به ترتيب 88/8 و 5/9 درصد و مجموعاً 94/7 از تغييرات عملكرد دانه را تبيين نمود. نمودار بررسي هم‌زمان پايداري و عملكرد، ژنوتيپ‌هاي Hyola401 و Opera را تحت عنوان ژنوتيپ‌هاي پايدار با عملكرد بالا معرفي كرد. با استفاده از نمودار چند ضلعي باي‌پلات، شش ژنوتيپ برتر و سه ابرمحيط شناسايي شد. نمودار روابط ميان ارقام، ژنوتيپ‌هاي مورد بررسي را در دو گروه طبقه‌بندي نمود. گروه اول شامل ژنوتيپ‌هاي Zarfam، Likord، Sarigol، Hyola401، Opera و Okapi و گروه دوم شامل ارقام Hyola308، Modena، Option500 و Modena بود. در محيط‌هاي كرج، بيرجند و سنندج ژنوتيپ‌هاي Hyola401 و Opera، در محيط كاشمر ژنوتيپ Zarfam و در محيط شيراز ژنوتيپ Okapi مطلوب‌ترين ژنوتيپ‌ها از لحاظ عملكرد دانه بودند. ژنوتيپ Likord داراي پايداري عمومي نسبت به تمام محيط‌ها بود. نتيجه گيري: به طور كلي مي توان اينگونه نتيجه گيري نمود كه ژنوتيپ Hyola401 نسبت به ساير ژنوتيپ ها از مطلوبيت بيشتري برخوردار بوده و همچنين منطقه كرج در بين محيط هاي مورد مطالعه از ميانگين عملكرد بيشتري برخوردار است.