شناسايي ژنوتيپ هاي جو آبي با عملكرد دانه بالا و پايدار در مناطق گرم ايران

مقدمه و هدف: با توجه به فراواني تنش هاي غيرزنده و زنده در اقليم گرم، دست يابي به ژنوتيپ هايي از جو كه تحت اين شرايط عملكرد قابل قبول و پايداري داشته باشند از اصلي ترين اهداف به نژادي جو در اين مناطق مي باشد. مواد و روش‌ها: تعداد هفده ژنوتيپ اميدبخش جو آبي به همراه دو ژنوتيپ شاهد در پنج ايستگاه تحقيقات كشاورزي واقع در اهواز، داراب، زابل، گنبد و مغان به مدت دو سال زراعي (991397) مورد مقايسه قرار گرفتند. به منظور بررسي پايداري عملكرد دانه ژنوتيپ هاي داراي عملكرد بالا، از تجزيه گرافيكي GGE باي پلات استفاده شد. يافته‌ها: تجزيه واريانس مركب داده هاي عملكرد دانه نشان داد كه اثرهاي ساده مكان، ژنوتيپ و اثرهاي متقابل سال × مكان، ژنوتيپ × مكان و سال × مكان × ژنوتيپ معني دار مي باشند. مقايسه ميانگين نشان داد كه ژنوتيپ هاي G1، G2، G4، G5، G10، G12، G16 و G19 نسبت به بقيه ژنوتيپ ها عملكرد بالايي داشته و مي توانند مورد توجه قرار گيرند. پايداري عملكرد دانه اين ژنوتيپ ها نيز مورد بررسي قرار گرفت تا ژنوتيپ هاي داراي عملكرد مطلوب و پايدار شناسايي شوند. نتايج حاصل از روش GGE باي پلات نشان داد كه دو مولفه اصلي نخست به ترتيب 76.36 و 68.16 درصد از تغييرات كل عملكرد دانه را توجيه كردند و در نتيجه اين دو مولفه مي توانند به منظور توجيه عملكرد دانه ژنوتيپ ها مورد استفاده قرار گيرند. در اين آزمايش دو ابر محيط مجزا مشخص گرديد. محيط كلان اول شامل سال اول و دوم اهواز و زابل و ژنوتيپ G19 با ميانگين عملكرد كل 5114 كيلوگرم در هكتار به عنوان ژنوتيپ برتر در اين محيط شناسايي شد. محيط كلان دوم شامل سال اول و دوم گنبد و داراب ژنوتيپ G5 با ميانگين عملكرد 5155 كيلوگرم در هكتار ژنوتيپ برتر اين محيط بود. سال هاي اول و دوم مغان در مرز بين دو محيط كلان قرار داشتند. ژنوتيپ هاي G3، G6، G8، G9، G14، G17 و G18 در هيچ يك از محيط هاي كلان قرار نگرفتند و در نتيجه مناسب كشت در محيط هاي مورد آزمايش نبودند. نماي باي‌پلات ژنوتيپ ايده‌آل نشان داد كه ژنوتيپ هاي G4 و G5 كمترين فاصله را از ژنوتيپ ايده آل دارا بوده و در نتييجه مطلوبترين آنها مي باشند. نماي برداريGGE باي‌پلات نشان ‌داد كه سال هاي اول و دوم مغان، نزديكترين محيط ها به محيط ايده آل بوده و قابليت تمايز بالايي دارند. نتيجه‌گيري: ژنوتيپ هاي G5 و G6 به ترتيب در مناطق گرم شمال و گرم جنوب كشور داراي عملكرد بالا و پايدار بوده و براي اين مناطق مناسب تشخيص داده شدند.