بررسي تجمع كلر و پايداري عملكرد لاين هاي اميدبخش توتون شرقي (Nicotiana tabacum L.)

مقدمه و هدف: توتون (Nicotiana tabacum L.) از گياهان مهم زراعي، صنعتي و تجاري از تيره بادنجانيان است. كلر به عنوان يك ريز مغذي اثرات مثبتي روي كيفيت توتون دارد؛ اما تجمع بيشتر آن در برگ (بيش از 2 درصد وزن خشك برگ) باعث افت كيفيت مي شود. پروژه ي به نژادي جهت دستيابي به ارقام جديد با قابليت تجمعِ كمِ كلر در برگ طرح ريزي و اجرا گرديد. مواد و روش ها: بر اساس نتايج تجزيه ديالل و تجزيه ميانگين نسل ها، تركيب تلاقي Basma Seres 31 × SPT 406 انتخاب و با روش شجره اي مديريت جمعيت نسل هاي در حالِ تفرق تا رسيدن به لاين هاي با ميزان تجمعِ كلرِ كم ادامه يافت. چهار لاين با كمترين ميزان تجمع كلر در برگ از نسل F7 تركيب تلاقي مذكور انتخاب شدند. چهار لاين اميدبخش (لاين هاي 11، 37، 38 و 45 ) به همراه ارقام Basma Seres 31 (رقم مرجع) و Urmia 205 (رقم تجاري) با تجمع كلر بالا، به عنوان شاهد، در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار طي سال هاي زراعي 1397 و 1398 در دو مكان (روستاي مرنگلوي بزرگ/ اروميه و روستاي بسطام/ قره ضياءالدين با ميزان كلر بالاي خاك و آبِ آبياري) ارزيابي شدند. يافته ها: بر اساس نتايج تجزيه واريانس، بين لاين ها از نظر ميزان تجمع كلر در برگ و عملكرد برگ خشك تفاوت معني دار وجود داشت. در سال اول و دوم آزمايش، ميزان تجمع كلر در برگ به ترتيب از 1/89 تا 3/20 و 1/79 تا 3/29 درصد وزن خشك برگ و عملكرد برگ خشك به ترتيب از 1388 تا 3574 و 1320 تا 3108 كيلوگرم در هكتار متغيير بود. بر اساس نتايج مقايسه ميانگين ها، لاين هاي 11 و 45 به ترتيب با ميانگين 1/99 و 1/79 درصد، كمترين ميزان تجمع كلر و ارقام شاهد Basma Seres 31 و Urmia 205 به ترتيب با ميانگين 3/3 و 2/3 درصد، بيشترين ميزان تجمع كلر در برگ را داشتند. از نظر عملكرد برگ خشك، رقم شاهد Urmia 205 و لاين 11 به ترتيب با ميانگين عملكرد برگ خشك 2840 و 2775 كيلوگرم در هكتار، بيشترين و لاين 45 با ميانگين عملكرد برگ خشك 1508 كيلوگرم در هكتار كمترين عملكرد را در بين لاين ها و ارقام مورد بررسي دارا بودند. نتيجه گيري: لاين 11 با جذب كم كلر و عملكرد بالا و پايدار برگ خشك، بهترين لاين در ميان لاين ها و ارقام مورد بررسي مي باشد. لذا در مناطق تحت كشت توتون در آذربايجان غربي كه كلر بالا در خاك و آب آبياري وجود دارد (بيش از 1/5 ميلي‌اكي والان در ليتر عصاره اشباع ) و محصول استحصالي عمل آوري شده حاوي بيش از 3 درصد كلر در وزن خشك مي باشد و به همين دليل كشت توتون ممنوع شده است، مي‌توان لاين 11 توتون شرقي را كشت نموده و بدين ترتيب كشت توتون شرقي را در اين منطقه حفظ و احيا نمود.