بررسي علل جامعه شناختي فروپاشي حكومت جمشيد براساس نظريه ابن خلدون

شاهنامه بيان‌كنندۀ تاريخ و سرنوشت ايران زمين است. به همين علت ترجمان معتبري از پيشينۀ فرهنگي ملت ايران محسوب مي‌شود. از همين روي از مهم‌ترين مباحثي كه مي‌توان در آن يافت، نگرش جامعه شناختي فردوسي است. در قسمت اسطوره‌اي شاهنامه سير زندگي اجتماعي بسيار شبيه به روندي است كه در نظريات اجتماعي مطرح است، يكي از نظريه‌هاي مشهور، متعلق به ابن‌خلدون است. ابن‌خلدون يكي از چهره‌هاي شاخص در تاريخ نظريۀ اجتماعي است. از ميان مفاهيمي كه وي ابداع كرده است مفهوم «عصبيت» و «مراحل پنج‌گانۀ سير حكومت‌ها» از مهم‌ترين‌ها است. در اين مقاله برآنيم تا بر مبناي نظريۀ ابن‌خلدون به بررسي حكومت جمشيد، پادشاه پيش‌دادي و خردمندي كه به همه هنرها دست يافته و بر همه كارها توانا شد، بپردازيم. هدف اين مقاله بررسي علت سقوط حكومت جمشيد در شاهنامه براساس نظريۀ جامعه‌شناسي ابن‌خلدون است. پيش‌فرض اصلي اين پژوهش اين است كه نظريۀ ابن‌خلدون بر تمام ابعاد حكومت جمشيد قابل تطبيق است. در جهت تحقق اين هدف پس از بيان مقدمه‌اي كوتاه، جامعه‌شناسي در ادبيات به‌صورت موجز بيان شده و سپس به بيان مفهوم عصبيت و مراحل پنج‌گانۀ سير حكومت‌ها از تأسيس تا واژگوني پرداخته شده است. آن‌گاه دوران سلطنت جمشيد براساس مراحل پنج‌گانه مورد بررسي قرار گرفته و به اين نتيجه مي‌رسيم كه اگرچه در دوره‌ فردوسي علم جامعه‌شناسي به صورت امروزي وجود نداشته ولي نظريه‌هاي جامعه‌شناسي در حماسۀ او بازسازي شده است.