يكپارچگي فرم معماري و سازه در شكل‌گيري ساختار كالبدي بناهاي تاريخي با استفاده از قوس‌هاي ايراني

بيان مساله: اجزاي سازه‌اي در يك بنا در كنار فرم و عملكرد، نقش موثري در مطلوبيت كيفيت فضاي معماري دارد. در بناهاي تاريخي ايران سيستم‌هاي سازه‌اي مانند گنبد و طاق كه عمدتا داراي ارتفاع و دهانه‌هاي بزرگ هستند، به وسيله‌اي قوس‌هايي ساخته شدند كه رفتار سازه‌اي مناسبي را در پي بارهاي وارده، نشان مي‌دهند. يكي از مهم‌ترين اين قوس‌ها، چقد و قوس‌هاي‌ پنج‌او‌هفت است كه در مقاومت و يكپارچگي كليه اعضاي سازه‌اي يك بنا بسيار موثر است.سوال تحقيق: نحوه ساخت و عملكرد اين قوس از لحاظ سازه‌اي ‌در شكل‌گيري كالبد بناهاي تاريخي چگونه است؟اهداف تحقيق: شناسايي و تحليل سازه‌اي ساختار شكل‌دهنده‌ي بناهاي مورد مطالعه در اين پژوهش با استفاده از قوس پنج‌او‌هفت در جهت يكپارچگي و تطابق معماري با سازه در بناهاي امروزي روش تحقيق: اين پژوهش از نوع توصيفي تحليلي است كه با مطالعه اسنادي –كتابخآن‌هاي و برداشت داده‌هاي ميداني از طريق نرم‌افزار اتوكد و اسكتچاپ، ساختار سازه‌اي شكل گرفته با استفاده از قوس(چفد)‌هاي پنج‌او‌هفت بناهاي مسجد حكيم اصفهان، بقعه ميربزرگ آمل، بقعه درب امام اصفهان مدل‌سازي شده است.مهم‌ترين يافته‌ها و نتيجه‌گيري تحقيق: نتايج نشان‌ داده است در اين بناها، تعامل ميان سازه و معماري زماني برقرار مي‌شود كه شيوه ساخت مناسب استفاده شود كه در سه بناي مورد مطالعه با حفظ تناسب ابعاد در ارتفاع، دهانه و احجام معماري در طاق‌ها با انواع قوس‌هاي پنج‌او‌هفت با سه دهانه‌ي (L) m 2.5 و m 4.5 و m 6.5 و سه ارتفاع پايه (h) m 3.5، m 5 و m 6.5 و سه ابعاد مقطع پايه (a) m 1.5، m 2.5 و m 3.5، زماني طاق در حالت بهينه و پايدار قرار دارد كه ضريب پايداري قوس‌هاي پنج‌او‌هفت تند، معمولي و كند در آن به ترتيب 2.4 و 1.95 و 1.6 باشد. در واقع معماران سنتي بدين صورت ماهرانه جنبه‌هاي سازه‌اي و فني بنا را با استفاده از طاق‌هاي متشكل از قوس‌هاي پنج‌او‌هفت در راه نيل به فضايي زيبا و با كيفيت به خدمت گرفته‌اند و توانستند قناسي‌ها و ناموزوني‌هايي كه در آرايش جرز‌ها به‌عنوان تهديد قلمداد مي‌شد را با بهره‌گيري از اين نوع قوس به فرصتي جهت بروز و ظهور جنبه‌هاي زيبايي‌شناسانه طراحي فضا بدل كنند.