اثر برخي تيمارهاي زيست‌مهندسي بر رسوب‌دهي ترانشه‌هاي خاكي جاده‌هاي جنگلي

تثبيت ترانشه ‌هاي پرشيب جاده هاي جنگلي ضرورت بالايي دارد؛ زيرا سالانه به ‌ويژه هنگام بارندگي، رسوبات زيادي را به آبراهه ‌ها وارد مي كند و هزينه ‌هاي زيادي را براي لايروبي و نگهداري جاده به همراه دارد. هدف از اين پژوهش، بررسي تأثير برخي از تيمارهاي زيست ‌مهندسي شامل نصب كيسه ‌هاي جذب آب، چپر مرده و روش تثبيت سلولي بر رسوب دهي ترانشه ‌هاي جاده‌ هاي جنگلي در ريزش هاي جوي است؛ بدين منظور در جاده هاي جنگلي سري يك طرح جنگل داري دكتر بهرام نيا، موقعيت مكاني ترانشه ‌هاي خاكي مستعد فرسايش و رانشي به‌ كمك GPS در تابستان 1399 ثبت شد. سپس دوازده ترانشه هر يك با حداقل مساحت قابل كار سي مترمربع، به‌ صورت تصادفي ساده انتخاب و براي هر كدام به جز تيمار شاهد، تيمارهاي زيست ‌مهندسي كيسه‌ هاي جذب آب، چپر مرده و تثبيت سلولي اجرا شد. پايش وضعيت ترانشه ‌ها و جمع‌ آوري داده ‌هاي بارندگي و رسوب، پس از هر بار بارندگي در طول دو فصل پاييز و زمستان انجام شد. ميزان فرسايش خاك و تحويل رسوب نيز از طريق تله ‌گذاري در جوي كناري و در ابتدا و انتهاي ترانشه ‌هاي تيمار شده و شاهد صورت گرفت. طي هر بازديد، ارتفاع رسوب (متر) و سطح رسوب گذاري (متر مربع) براي محاسبه حجم رسوب اندازه گيري شد. براي محاسبه وزن مخصوص ظاهري رسوب نيز سه نمونه خاك در پايان هر دوره به وسيله روش حلقه تهيه شد. سپس به مدت 24 ساعت در آون، خشك و نمونه‌ ها اندازه ‌گيري شد. تجزيه و تحليل داده‌ ها در قالب طرح بلوك تصادفي با دو بلوك، چهار تيمار و سه تكرار در نرم افزار SAS صورت گرفت. نتايج نشان داد كه بين مقدار رسوب حاصل از شيب ‌هاي تيمارشده با چپر مرده و شيب شاهد تفاوت معني ‌داري وجود نداشت، اما در مقايسه تيمار كيسه جذب آب و شاهد در سطح احتمال پنج درصد و در مقايسه تيمار تثبيت سلولي و شاهد در سطح احتمال يك درصد، تفاوت معني‌ داري مشاهده شد. به طور كلي، بررسي و پايش تيمارهاي مختلف نشان داد كه استفاده از تيمارهاي زيست‌ مهندسي مي ‌تواند در كاهش ميزان رسوب دهي جاده ‌هاي جنگلي اثر معني ‌داري داشته باشد.