تبيين الگوي «سبقت در تقرب» بر پايۀ تحليل محتواي كيفي دعاي كميل

دعا در مكتب اهل بيت(ع) ضمن داشتن كاركردهاي معنوي در خودسازي‌هاي فردي، بستر مناسبي براي پرورش نيروهاي باب اهداف اجتماعيِ ائمه (ع) بوده است. الگوهاي نظريِ مؤثر در نظامِ رفتاري، از متون ادعيه قابل استخراج است. از اين ميان، عبارات «أَسْرَحَ إِلَيْكَ فِي مَيَادِينِ السَّابِقِينَ» و «أَقْرَبِهِمْ مَنْزِلَهً مِنْكَ» در دعاي كميل به مقامي برتر از تقرب يعني «سبقت در قُرب» دلالت مي‌دهد. بر اين اساس دعاي كميل، بستر متنيِ مناسبي براي كشف الگوي مرتبط با تسابق در تقرب است. تبيين و ترسيمِ الگوي مفهومي فوق، مسئلۀ اصلي تحقيق حاضر است كه تلاش دارد با روش اكتشافي تحليل محتواي مضموني به آن پاسخ دهد. يافته‌هاي تحقيق حاكي از آن است كه دعاي كميل متني يكپارچه و داراي انسجام محتوايي است. اين دعا ضمنِ رفعِ يك نُقصان و مانعِ جدي در واديِ تقرب إلي الله، مسيرِ سريع‌تري را براي سيرِ انسان در قُرب الهي پيشنهاد مي‌كند. «مغفرت»، «عزت»، «خدمت»، «سِبقت» و «قُربت»، پنج مضمونِ محوريِ دعاي كميل هستند. اين مضامين، نظامِ مفهوميِ كاملاً معناداري را شكل مي‌دهند. «خدمت» به‌عنوان مفهومِ كانونيِ دعا، يك مقامِ أرضي و جوارحي است. در اين مقام خادم درصدد ياري‌رساني به تحقق كاري است كه مخدوم ارادۀ انجام آن را در زمين دارد. محروميتِ مؤمن از مقامِ خدمت، معلولِ «نُقصان روحيِ ناشي از گناه» است و دستيابي به آن وابسته به «مغفرتِ دائم» مي‌باشد. ورود مؤمن به واديِ خدمت، به‌منزله ورود به عرصۀ «سبقت در تقرب» است.