ساختار نظام بين‌الملل و تأثير آن بر فرايند دولت‌سازي در ايران عصر پهلوي دوم (1357ـ1324)

درپي جنگ جهاني دوم با پيشر وي شوروي براي ايجاد حريم امنيت نظامي بين مناطق نفوذ خود و كشورهاي سرمايه داري و واكنش ايالات متحده به اين تحركات، نظام دوقطبي جنگ سرد شكل گرفت و امنيت بسياري از كشورها بويژه ايران در معرض مخاطره قرار گرفت. از اين رو پرسش اصلي نوشتار حاضر اين است كه ساختار نظام بين الملل در عصر جنگ سرد چه تأثيري بر فرآيند دولت سازي در ايران دوره پهلوي دوم برجاي گذاشت؟ فرضيه مورد آزمون پژوهش اين است كه ويژگي هاي ساختار نظام بين المللي در عصر جنگ سرد موجب شد پهلوي دوم در راستاي حفظ موجوديت كشور و بقاي رژيم خود، امنيت جويي را در قالب جهت گيري اتحاد و ائتلاف، در دستور كار سياست خارجي ايران قرار دهد؛ به عبارت روشن تر، به دليل پررنگ بودن وجه نظامي امنيت در دوره جنگ سرد از يكسو و كسري مشروعيت و وابستگي رژيم پس از كودتاي 1953 به ايالات متحده از سوي ديگر، امنيت ملي عمدتاً در قالب تنگ امنيت دولت يا امنيت رژيم تعريف شد و در نتيجه پروژه دولت سازي در عصر پهلوي دوم از مسير اصلي خود منحرف و سمت و سوي نظامي ـ امنيتي به خود گرفت. براي تبيين اين موضوع، تركيبي از نظريه نوواقع گرايي ساختاري و نظريه دولت سازي به كارگرفته شده است. يافته هاي پژوهش نشان مي‏دهد كه موقعيت حساس ژئوپلتيكي ايران و الزامات و ضرورت هاي ساختاري ايفاي نقش بازيگر فعال منطقه اي در راهبرد دفاع جهاني ايالات متحده آمريكا در نظم دوقطبي جنگ سرد، ترس از كمونيسم شوروي و ناسيوناليسم راديكال عربي از مهمترين و بارزترين عوامل تأثيرگذار ساختار نظام بين الملل بر امنيتي ـ نظامي شدن سياست هاي دولت سازي رژيم پهلوي دوم به شمار مي آيد. روش پژوهش، كيفي از نوع تبيين علي و روش گردآوري داده ها، كتابخانه اي ـ اسنادي است.