مقايسه عملكرد و تعيين مناسب‌ترين زمان برداشت لاين‌هاي مختلف كلزا به‌عنوان كشت دوم و در تناوب با برنج در منطقه گيلان

Yield Comparison and Determining the Best Harvesting Time of Different Rapeseed (Brassica napus L.) Lines as the Second Crop in Rotation after Rice in Guilan Region

ريزش خورجين و دانه در كلزا به‌عنوان يكي از مهم‌ترين مشكلات كشت اين گياه است كه تعيين مناسب‌ترين زمان برداشت كلزا مي‌تواند تا حد زيادي از بروز اين مشكل جلوگيري كند و در نتيجه از كاهش چشمگير عملكرد دانه آن بكاهد. در اين راستا آزمايشي به‌صورت اسپليت پلات در زمان در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در ايستگاه تحقيقاتي مؤسسه تحقيقات برنج كشور در شهرستان رشت طي سال زراعي 99-1398 اجرا شد. در اين آزمايش لاين‌هاي كلزا به‌عنوان فاكتور اصلي در 22 سطح و زمان‌هاي برداشت به‌عنوان فاكتور فرعي در سه سطح (شامل رطوبت دانه‌هاي خورجين‌هاي يك سوم پاييني ساقه اصلي به‌ترتيب بين 40-30، 30-20 و 20-10 درصد رطوبت دانه) در نظر گرفته شدند. نتايج تجزيه واريانس نشان داد كه علاوه بر معني‌دار بودن صفات مرتبط با عملكرد در لاين‌هاي كلزا، برهم¬كنش لاين‌ها در زمان نيز معني‌دار بود كه نشان¬دهنده تفاوت اثر زمان برداشت روي لاين‌هاي مختلف كلزا است. در اكثر لاين‌ها، بيشترين و كمترين عملكرد دانه به‌ترتيب مربوط به زمان برداشت اول و دوم بود. بيشترين عملكرد دانه به لاين SRL-98-17 با ميانگين 3661/67 كيلوگرم در هكتار اختصاص داشت. همچنين تعداد خورجين در بوته از برداشت اول تا سوم به علت ريزش، سير نزولي داشت. در عين حال لاين‌هاي SRL-98-9، SRL-98-19، SRL-98-1 و SRL-98-11 كمترين ريزش دانه را داشتند. بر طبق نتايج، زمان برداشت اول، ضمن داشتن بيشترين عملكرد دانه، از آنجايي كه رسيدگي كلزا را حدود يك هفته تسريع كرد، به‌عنوان كشت دوم و در تناوب با برنج بسيار ارزشمند است.

The pod drop and seed losses in rapeseed is one of the most important problems in the cultivation of this plant and determining the most appropriate harvesting time can greatly prevent this problem and subsequently reduce the grain yield reduction. Thus, the present research was conducted as a split-plot in time in the form of a randomized complete block design with three replications during the crop year of 2019-2020 in the Research Station of the Rice Research Institute of Iran in Rasht. The main factor was rapeseed genotypes at 22 levels and the subfactor was harvesting time at three levels (including the amount of moisture between 30-40, 20-30, and 10-20% in the third grade of the lower stage of the original stem). The results of analysis of variance showed that in addition to the significance of yield-related traits in rapeseed lines, the interaction of lines in time was also significant, which shows the effect of harvesting time on rapeseed lines is different. In most of the lines, the highest and lowest grain yields were related to the first and second harvesting time, respectively. The highest grain yield was found for SRL-98-17 with a mean of 3662 kg ha-1. Number of siliques per line due to loss of pods decreased from the first to the third harvesting time. However, SRL98-9, SR-98-19, SRL-98-1 and SRL-98-11 had the lowest loss of grains. According to these results, it seems that the first harvesting time results in the highest grain yield, hastens the harvest of rapeseed by one week, and potentiates it as a suitable choice for inclusion in the rotation after a rice crop.